Cù Lao Phố trong nỗi nhớ cảnh nhớ người - Nguyễn Thị Ngọc

Cù Lao Phố trong nỗi nhớ cảnh nhớ người

 Mây đến Texas lần nầy là lần đầu tiên. Một người bạn đến đón ở phi trường đưa về South Padre Island, một hòn đảo ở phía Nam Texas. Sau mấy tiếng đồng hồ ngồi trên máy bay khá mệt mỏi, Mây cảm thấy dể chịu hơn khi đứng giữa khoảng sân rộng của phi trường vươn cao hai cánh tay, ngẩng mặt nhìn bầu trời xanh trong, hít một hơi thở dài khoan khoái .

 " Mây có thấy cái nóng ở đây giống cái nóng ở Sàigòn không ? "

 Bất chợt câu hỏi của người bạn khiến Mây cảm thấy có một chút bâng khuâng, lòng xôn xao ... dường như có một ngón tay vô tình chạm nhẹ vào sợi dây đàn làm rung lên một thứ âm thanh rất khẻ. Tình cảm quê nhà nằm ở một chổ nào đó của trái tim nhỏ bé bỏng dấy lên những rung động, xao xuyến ...

 Xe rời khỏi phi trường chạy ngang qua một quãng đường vắng. Nhìn hai bên đường thấy ẩn hiện vài ngôi nhà xinh xắn nằm lẫn khuất trong những tàng cây. Cái nắng ngả về chiều trở nên dịu mát bởi màu xanh của cây lá ... Xe chạy ngang qua một khoảng đồng rộng, Mây nhìn cỏ dại mọc cao rập rờn, uốn lượn theo từng cơn gió thổi qua. Cảnh vật hiện ra trong tầm mắt khiến cho Mây cảm thấy có một cái gì đó thật gần gủi mà đã lâu lắm rồi mình chưa gặp lại. Một khung cảnh rất quen thuộc, những ngôi nhà nhỏ nằm giữa vườn cây ăn trái, những đồng lúa xanh rờn, cái nắng xế trưa hãy còn gay gắt ... những hình ảnh nầy Mây đã gặp ở đâu đó, ở Xuân Hiệp, Châu Thới hay ở Bữu Long, Tân Triều, Tân Phú...trên những con đường Mây đã từng đi về một thời tuổi trẻ. Mây khép nhẹ đôi mắt, một cử động đã trở thành thói quen mỗi khi thấy lòng mình rưng rưng trong nỗi nhớ.

 "Mây hãy nhìn kia, đi qua chiếc cầu nầy chúng ta tới đảo Padre rồi đó."

 Mây mở to đôi mắt nhìn về phía trước, trong tầm nhìn không xa hiện ra một chiếc cầu, tên của nó là gì nhỉ? Mây cũng không biết nữa! Chiếc cầu dài. Vùng biển rộng. Chiếc cầu bắt qua một hòn đảo nhỏ. Ôi! sao lại giống với chiếc cầu Gành bắt qua Cù Lao Phố, Biên Hòa nơi mà bây giờ với Mây đã trở thành cố hương xa ngàn dậm .

 Buổi sáng thức dậy, Mây bước ra ban- công của khách sạn tầng 6 nhìn về phía chân trời. Một ngày tháng 10. Mặt trời đã lên khá cao, nắng vàng ươm, rạng rở. Biển lặng yên. Mây nhìn làn nước biển trong xanh chảy vòng quanh đảo Padre mà lòng lại tưởng nhớ đến dòng nước Đồng Nai uốn quanh Cù Lao Phố. Bỗng nghe mơ màng trong gió rì rào điệu ru muôn thuở:

" Đồng Nai gạo trắng nước trong

Ai đi đến đó lòng không muốn về "

 Thuở nhỏ Mây thường đi từ nhà mình ở gần Nhà Máy Nước Biên Hòa (đường Hàm Nghi ) về Cù Lao Phố. Con bé tóc dài thuở ấy thường dừng lại một lát trên Cầu Gành nhìn dòng nước Đồng Nai trong xanh và mơ đến một chân trời xa xôi nào đó mình chưa từng biết đến!? Lớn lên xuống Sàigòn đi học, mỗi cuối tuần lại về, lúc nào đi ngang qua Cầu Gành, Mây cũng nghe trong lòng dấy lên một cảm giác dịu êm, nhìn thấy dòng sông xanh chảy dưới chân cầu biết là mình đã về tới Biên Hòa

" Nhà Bè nước chảy chia hai

Ai về Gia Định, Đồng Nai thì về "

 Dòng sông Đồng Nai từ hướng thác Trị An chảy qua Bữu Long, đổ về Cầu Gành, vòng quanh Cù Lao Phố rồi xuôi dòng về Gia Định, Nhà Bè. Từ hơn 300 năm trước, bao lớp người đã theo dòng Đồng Nai tìm đến Biên Hòa lập nghiệp rồi dừng chân ở Cù Lao Phố. Cù Lao Phố, cái nôi của Biên Hòa, niềm tự hào của Biên Hòa. Bao thế hệ người Biên Hòa đã thành danh từ mảnh đất Cù Lao Phố nhỏ xinh, yên bình đó. Và bao thế hệ tuổi trẻ Biên Hòa đã để lại Cù Lao Phố những dấu chân kỷ niệm. Nhưng Cù Lao Phố cũng đã trải qua biết bao thay đổi, những đổi thay trong cuộc đời chẳng khác gì giấc mộng ...để bây giờ Mây vẫn nhớ về Cù Lao Phố với những nỗi nhớ ngậm ngùi ...

 Gia đình Mây có một mảnh vườn nhỏ nằm khiêm tốn giữa lòng Cù Lao Phố. Mảnh vườn nhỏ ở gần đình Bình Tự, nằm sát bờ sông cạnh bến đò Long Kiễn. Nhà Mây ở Quốc Lộ I ( người Biên Hòa gọi là đường đấp mới ) nhưng Ba thương mảnh vườn ở Cù Lao lắm!

 "Chiều nay thứ bảy, cuối tuần nghỉ học, anh Tư, anh Năm, thằng Út theo ba về làm vườn. Đất đai Ông Bà để lại mình phải giữ gìn, chăm sóc thì làm ăn mới khá được."

 Mây vẫn còn nghe tiếng Ba sang sảng từ trong nhà vọng ra. Đó là thời kỳ yên ấm của khoảng thập niên 60. Ba đi làm vất vả nhưng chiều nào cũng đạp xe từ nhà về Cù Lao Phố để tưới cây, chăm sóc vườn bưởi của mình. Nhờ vậy mà năm nào vườn cũng sai oằn những quả bưởi chín vàng ai thấy cũng phải mê.

 Ba. một đời cậm cụi, vất vả chân quê… Rồi những ngày tháng 4 tăm tối đã làm thay đổi tất cả. Khi Biên Hòa sắp mất, có người rủ Ba đi di tản, Ba nói với các con: 

 " Mấy đứa bây con trẻ có muốn đi thì đi, Ba phải ở lại để còn có người giữ gìn mồ mả Ông Bà."

 Ba không nói gì nhiều nhưng Mây cũng hiễu Ba còn trông ngóng anh Tư đang đóng quân ở Quân trường Dục Mỹ Nha Trang; anh Năm Hải quân ở Phú Quốc. Còn nặng tình nước, tình nhà Ba làm sao có thể bỏ đi cho được. Vậy mà khi Biên Hòa mất rồi, Ba bị bắt đi tù. Vì tư thù cá nhân chúng vu cáo ba làm CIA cho Mỹ. Lúc đó, người miền Nam bị bắt đi tù ai cũng là CIA hết, ngay cả một người hiền lành, chân chất như Ba. Mây nhớ rất rõ, đó là một buổi chiều trời chạng vạng tối. Như thường lệ sau một ngày cặm cụi với mảnh vườn của mình, Ba từ Cù Lao trở về nhà thì bị chận bắt ở một tiệm bán phụ tùng xe đạp gần trường tiểu học Đồ Chiểu, chỉ còn cách nhà khoảng hơn 500 mét. Trời đã tối, cả nhà còn đang mong ngóng vì chưa thấy Ba về, thì có một người hàng xóm tất tả chạy đến, nét mặt còn hãi hùng, giọng nói đứt quảng:

“ Chị Tư …chị Tư ơi!...Anh Tư bị tụi nó bắt đem đi mất rồi!” 

 Tai họa đổ lên đất nước, tai họa đổ vào Biên Hòa; những đau đớn tủi nhục, xót xa vẫn còn đó… rồi tai họa lại ập vào chính gia đình mình, Kinh hoàng, uất ức, nghẹn ngào… Bầu trời đổ ập xuống, đất sụp lở dưới chân, cảm xúc ấy đến bây giờ Mây vẫn không thể nào quên được.

 Ba bị bắt. Anh Tư, anh Năm đi tù cải tạo vì là sĩ quan VNCH. Đất ruộng bị tịch thu cho vào Hợp tác xã. Hai đứa em nhỏ mới tốt nghiệp Trung học, áo trắng học trò chưa quen mưa nắng cũng phải vất vả, chân lắm tay bùn cả ngày còng lưng trên cánh đồng hợp tác, làm mà chẳng có ăn. Của cải Má phải bán dần để nuôi Ba và hai anh, bà con hàng xóm mỗi người một cảnh khó. Nhìn đâu cũng thấy nước mắt với đau thương, kẻ mất nhà, người mất của, người bị tù đày, oan ức biết bao cảnh tang thương dâu bể, nỗi khổ của người dân không làm sao kể hết được…

 Sau ngày Ba bị bắt khoảng hơn một năm. Đó là một buổi chiều, Mây còn đang ở đàng sau vườn thì đứa em gái hớt ha, hớt hãi chạy đến gọi: " Chị ơi, Má kêu chị về nhà mau để đi đón Ba”

 Trời vừa chập tối, tại cỗng trại giam Tân Hiệp, Ba được thả ra. Trời ơi! Không ai có thể nhìn ra Ba được, cả Má, cả Mây và cả hai em nữa! Hồi đó Ba còn đang khỏe mạnh, dáng người cao to, nét mặt dày dạn, hồng hào, đôi mắt sáng, giọng nói sang sảng, tóc hãy còn đen. Mới chỉ sau có một năm mà Ba đã trở thành như vậy đó ư !? Bụng to chướng lên, đôi chân teo tóp không thể đứng lên để đi được, chỉ có thể bò bằng đôi tay, da nhăn nheo vàng bụng, đôi mắt đã thất thần, đầu tóc bạc trắng. Hỏi gì ba cũng không biết để trả lời. Đó là chứng nhân của tội ác, tội ác đã hũy hoại một con người vô tội. Má và mấy chị em Mây đón Ba về, nước mắt cạn khô. Nhưng Ba phải sống …Đôi vai gầy guộc của Má, những bàn tay non nớt học trò của các em đã dành lại sự sống của Ba từ địa ngục của nhà tù...

 Mảnh vườn nhỏ ở Cù lao Phố là nơi Ba bước và cõi đời tạm bợ nầy. Mảnh vườn ở Cù Lao Phố cũng là nơi Ba sống những ngày cuối đời trước khi từ giả chỗ trọ trần gian. Từ chổ chết Ba sống lại nhờ có sự chăm sóc của Má và các con. Nhưng Ba bây giờ thờ thẫn ra vào, cắm gốc mì xuống rồi lại nhổ góc mì lên, nghêu ngao câu kệ:

" Hồi nào liệt liệt, oanh oanh .

Bây giờ một nắm cỏ xanh im lìm "

 Các con về thăm rồi đi, Ba cũng nghêu ngao:” Bây bỏ đi ráo nạo để mình tao trơ trơ”. Muốn Ba vui, Mây dúi cho Ba ít tiền thì Ba cũng để dành rổi đem cho những người hàng xóm nghèo. Sống không biết vui mà cũng chẳng biết buồn như thế được vài năm sau thì Ba mất trên mảnh đất quê nghèo. Ngày Ba mất tưởng không kịp có hòm để tẩn lịm thân xác tội nghiệp của Ba, vì lúc đó mua hòm cũng phải làm đơn xin phép và chờ được duyệt. Ba mất rồi, vườn bưởi ngày xưa Ba chăm bón cũng tiêu điều, xơ xác. Anh Năm, thằng Út vượt biên định cư ở Mỹ, gửi tiền về sửa sang lại mái nhà của Ba Má ở Cù Lao. Lớp trẻ ngày xưa giờ đã điểm hai màu tóc. Bạn bè của chị, của anh, của Mây, của các em, những ai còn nhớ đên mảnh vườn xưa đều muốn về thăm để hồi tưởng lại những đầm ấm của một thời tuổi trẻ. Người thì nhắc đến Ba:

“ Thấy cái võng mắc sau vườn lại nhớ đến bác Tư”.

Người thì nhắc đến Má:

“ Bác Tư và Má tôi là hai người phụ nữ tôi quý mến nhất trong đời”.

 Người thì nhắc đến hương vị của bưởi ở vườn nhà vừa ngọt vừa thơm nhất là chấm với muối ớt, trái ới hái trên cây trồng ngay ở góc bưởi. Có người nhắc đến món ăn dân dã, rau càng cua xanh non hái trong vườn trộn dấm đường chua chua ngọt ngọt. Người lại nhắc đến cảnh cởi áo đội lên đầu bơi qua sông lúc nước cạn, để sang chơi với thằng Út ở vườn bưởi Cù Lao.

 Cảnh cũ dù có đổi thay theo thời gian, nhưng tình cảm của những người đã để lại dấu chân kỷ niệm nơi mảnh vườn xưa vẫn như thế, vẫn chân thành, giãn dị. Bởi cái đáng quý nhất là mọi người đã đến với nhau bằng một tấm chân tình không vì hơn thua, giàu nghèo, lợi danh, địa vị… Người Biên Hòa là như thế đó, sống bao dung, trong nghĩa tình không toan tính thiệt hơn, không vì bạc tiền hay của cải vật chất … Mây đứng lặng hằng giờ như thế giữa khoảng không gian mênh mông của xứ lạ quê người để thả hồn theo nỗi nhớ quê, nhớ cảnh, nhớ người. Nhìn bên phải thấy vịnh Laguna với dòng nước xanh trong lặng lờ trôi mà ngỡ đó là dòng nước Đồng Nai. Nhìn phía trước thấy chiếc cầu dài bắt qua đảo Padre mà tưởng đó là Câu Gành mấy nhịp của Biên Hòa. Nhìn ra mênh mông thấy những con đường, những dãy nhà cao, khách sạn, phố xá…” Nhớ quá! Cù lao Phố của tôi ơi!” Mây khẻ nói với chính mình. Lần cuối cùng Mây được nhìn lại Cù lao Phố cách đây đã 5 năm. Mây thấy nhớ con đường từ Quốc lộ 1 đi vô Cù Lao ngang qua chùa Đại Giác, chợ Hiệp Hòa, đình Tân Giám rồi chạy tới bến đò Kho. Con đường được tráng nhựa thô sơ đến chợ Hiệp Hòa, phần còn lại là con đường đất. Mây đã từng nhiều lần đi bộ qua khoảng đường đất đó. Chân bước đi, mặt ngước nhìn trời xanh, mây trắng; đôi mắt say sưa ngắm cảnh vật hai bên đường, tai nghe tiếng của đồng lúa xanh rờn thì thầm lời tâm tình với gió… lắng nghe trong gió hơi thở của đất, hương thơm của đồng nội, mùi của đất, của lúa, của cỏ cây hoa lá quyện lại với nhau thành một thứ mùi là lạ mà lại rất thân quen, đi đến đâu cũng không tìm thấy được … Chỉ có ở quê nhà !

 Cù Lao Phố từ lâu đã được quy hoạch làm khu du lịch, nhưng đến nay vẫn không hề phát triển. Vẫn những con đường đất đá thô sơ, vẫn những cánh đồng hiu quạnh chờ bàn tay tạo tác của con người. Cù Lao Phố vùng đất địa linh nhân kiệt thuở nào, giờ im lìm đứng nhìn thế sự đổi thay. Thật ra, trong những năm gần đây Cù Lao Phố cũng có một vài thay đổi. Vài ngôi biệt thự được cán bộ nhà nước xây cất lên làm nơi an dưỡng. Con đường lớn được tráng nhựa thẳng tấp để cho cán bộ nhà nước có thể chạy xe hơi về đến tận nhà. Trong khi đó những con đường nhỏ trong xóm người dân phải quyên góp tiền, có cả tiền của bà con ở hải ngoại gửi về làm đường đi cho được sạch sẻ. Một số nhà gạch, nhà ngói của người dân được xây cất lại cũng nhờ vào tiền của thân nhân từ nước ngoài gửi về… Lần cuối giả từ Cù Lao Phố ra đi Mây còn bùi ngùi ngắm nhìn dòng nước Đồng Nai không còn xanh trong như thuở nào mà xám đục một màu buồn bả.

 Sẽ có một ngày Mây về thăm lại Biên Hòa. Sẽ có một ngày Mây về thăm lại Cù lao Phố. Ước gì Cù lao Phố của Mây rồi cũng sẽ như đảo Padre của Texas, sẽ có những khách sạn cao tầng để du khách có thể ngắm dòng nước Đồng Nai trong xanh chảy quanh cù lao, ngắm những con đường nhựa thẳng tấp chạy ngang qua những ngôi nhà xinh xắn, phố xá xôn xao… Có thể mọi người sẽ nhớ tiếc một Cù lao Phố mộc mạc của thuở nào, nỗi bâng khuâng nhớ tiếc về quá khứ vốn là tình cảm rất tự nhiên của con con người:

" Sông kia rày đã nên đồng

Chổ làm nhà cửa, chổ trồng ngô khoai

Vẵng nghe tiếng ếch bên tai

Giật mình còn tưởng tiếng ai gọi đò "

( Sông Lấp - Trần Tế Xương )

 Nhưng dù sao, chúng ta vẫn mong ước đất nước được phát triển, người dân được sống cuộc đời bình yên, hạnh phúc. Ước mơ đó trong tình trạng đất nước như bây giờ có thể nào trở thành hiện thực được không ?

 Nguyễn Thị Ngọc