7:38 SA
Thứ Năm
28
Tháng Ba
2024

THƠ TRẠCH GẦM - BÙI BẢO TRÚC

05 Tháng Mười Hai 201312:00 SA(Xem: 11461)

Thơ Trạch Gầm

 Tôi không đi lính một ngày nào, nói theo Phan Nhật Nam, tôi không “ ở lính “ một ngày nào. Trong khi đó, các bạn cùng lứa tuổi của tôi đã đi Thủ Đức, đã vào Đà Lạt, đã lên Đồng Đế, đã vinh thăng thiếu tá, vinh thăng trung tá, đã lên bàn thờ ngồi, đã giúp cho An Lộc, Khe Sanh…cỏ xanh mướt.

 Nhiều người đã đi tù cả chục năm, đã bỏ xác nơi rừng thiêng nước độc. Tôi ở Sàigòn, cái ốc đảo chỉ thỉnh thoảng mới vọng về tiếng bom B-52, tiếng pháo kích, dăm ba vụ phá hoại…

 Tôi vẫn ngồi trong quán nước, chiều chiều đọc những trang báo mới ra, ở những trang cuối lâu lâu lại thấy tên một người bạn cũ vị quốc vong thân, hy sinh vì tổ quốc. Tôi vẫn sống, vẫn đi làm, vẫn có những thú vui ích kỷ, quên đi những người bạn cùng tuổi.

 Có một bài thơ của Đỗ Quí Toàn tôi đọc đã lâu lắm, không thể nhớ hết, đại khái tả cảnh một đoàn quân xa dừng lại để cho những người lính xuống mua nước và thuốc lá trước khi leo trở lại xe chạy ra ngoại ô. Đỗ Quí Toàn viết: “ Sống như thế cũng đã có tội…”

 Nhìn những người lính ấy, ông nghĩ chỉ cần sống thôi, như ông, như tôi đã là có tội

 Sau những chuyến đi chơi từ Thủ Đức, Biên Hòa về lại Sài Gòn, vài ba lần tôi trông thấy những chiếc GMC chạy ngược chiều về hướng Biên Hòa. Trên thùng sau của chiếc xe 10 bánh, là chiếc quan tài phủ quốc kỳ, hai ba người đàn bà khăn trắng vật vã khóc, những đứa bé cũng khăn trắng ôm bức ảnh của người cha. Gió lộng phần phật, những chiếc khăn trắng bay trong chiều. Chiếc xe chắc chắn sẽ chạy vào nghĩa trang ở ngoài có bức tượng một người lính dáng điệu mỏi mệt, thẫn thờ, cây súng trên đùi. Cái quan tài ấy sẽ được hạ xuống đất, gia đình người lính sẽ trở về, đối mặt với bao nhiêu là khó khăn của đời sống không có người lính.

 Năm 1973, trong một chuyến đi vùng 1, tôi theo trực thăng của tướng Ngô Quang Trưởng đến thăm một tiền đồn, tôi gặp một người bạn đóng quân ở đó. Anh dẫn tôi vào thăm chỗ anh ngủ. Tôi thấy một thùng đạn, trong đựng mấy cuốn sách của Camus và Sartre. Gia tài anh chỉ có mấy cuốn sách cũ đó, hai bộ quân phục, mấy bao thuốc quân tiếp vụ. Mấy tháng sau, anh tử trận, chắc đồ đạc chuyển về cho gia đình cũng chỉ có mấy thứ đó…

 Sau chuyến đi ấy, tôi thấy tại sao tôi lại cần phải có cái đĩa hát mới của Andy Williams, của John Denver, của Peter Paul anh Mary…và vài ba thứ vớ vẩn khác. Cũng trong thời gian ấy, tôi được của Nguyên Sa những câu này:

Bây giờ khẩu Garant ta mang trên vai

Bây giờ khẩu trung liên Bar ta mang trên vai

Ta mới biết rằng những thỏi sắt đó nặng thế nào

…Bây giờ di chuyển đêm, di chuyển ngày

Di chuyển nắng, di chuyển mưa

Ăn không được, ngủ không được

Cười không được, khóc không được…

 Ông Nguyên Sa thế mà cũng được ở lính ít ngày để biết được những điều đó. Khẩu Garant, khẩu trung liên Bar, mà đến nay tôi vẫn không biết hình thù nó như thế nào, và những thỏi sắt ấy nặng nề như thế nào. Thì những người bạn cùng tuổi với tôi đều đã quen thuộc với chúng.

Ông Nguyên Sa làm bài thơ ấy để xin lỗi những lầm lỗi trong quá khứ. Những điều nhiều người trong chúng ta cũng cần phải xin lỗi.

 Có thể những bài thơ như thế, hay những thơ của Nguyễn Bắc Sơn, của Nguyễn Đức Sơn, của Tô Thùy Yên đã làm cho ông Võ Phiến phải gọi thơ của miền Nam từ năm 54 đến năm 75 là thơ của một thời đại dằn vặt, suy tư, đau khổ, đó là một nền thi ca không tình ái.

Đây là mơ ước của Nguyễn Bắc Sơn:

Mai kia trong những ngày ngưng chiến

Ta chắc rằng không thể yêu ai

Nhà thương điên chắc còn chổ trống

Xin chiếc giường cho xác tàn phai…

Khi nhẹ nhàng lắm, thì cũng là những câu nầy:

Kẻ thù ta ơi các ngài du kích

Hãy tránh xa ra đừng chơi bắn nheo

Hãy tránh xa ra ta xin tí điều

Lúc này ta không thèm đánh giặc

Thèm uống chai bia thèm châm điếu thuốc

Thèm ngọt ngào giọng hát em chim xanh

Kẻ thù ta ơi những đứa xăm mình

Ăn muối đá mà hăng say chiến đấu

Ta bắn trúng ngươi vì ngươi bạc phước

Vì căn phần xui ngươi khiến đó thôi

Chiến tranh này cũng chỉ một trò chơi

Suy nghĩ làm gì lao tâm khổ trí

Lũ chúng ta sống đòi vô vị

Nên chọn rừng sâu núi cả đánh nhau

Mượn trời đất làm nơi đốt hỏa châu

Những cột khói giả rồng thiêng uốn khúc

Mong bom đạn chơi trò pháo tết

Và máu xương làm phân bón rừng hoang…

 Cái thời đại thi ca thổ tả, thời đại ngôn ngữ chỉ để văng tục đó chấm dứt với biến cố 1975. Những bài thơ sau năm 1975 viết ngoài Việt Nam phần lớn chỉ là những bài thơ kiểu như “ cử đầu vọng minh nguyệt, đê đầu tư cố hương” của Lý Bạch hay Hồi Hương Ngẫu Thư của Hạ Tri Chương. Cũng có vài ba tập thơ hay trong thời gian này. Nhưng Alexander Solzhenytsin đã đúng khi nói rằng ra khỏi nước Nga, ông không viết được nữa. Joseph Brodsky cũng thế.

 Hôm nay, tôi được tác giả Trạch Gầm cho lên đây để nói vài ba điều về tập thơ Ráng Chịu của ông. Ở trang 290 của cuốn Văn Học Miền Nam Tổng Quan, Võ Phiến viết về một nền thi ca không trau chuốt. Đó là nhận định của ông về thơ miền Nam trước 1975. Nhưng nếu dùng những chữ này của Võ Phiến để nói về tập thơ của Trạch Gầm, tập Ráng Chịu, thì cũng đúng.

 Cái tựa của tập thơ không phải là cái tựa người ta thường đặt cho một tập thơ: Ráng Chịu. Đó là một cái tựa không có bất cứ một nỗ lực trau chuốt nào, bất cứ một cố gắng làm đẹp nào.

 Tập thơ dùng bài thơ ở trang 32 làm tựa. Ráng chịu vì trót yêu quê hương, vì người thương ta cũng ráng mà chịu, ráng chịu, yêu người vài ba ngày lại biến mất, rồi lo âu đọc những trang cáo phó, ta vào lính cũng ráng chịu, tin có ngày mai đẹp, bỏ nụ cười vào túi rong chơi… ráng chịu te tua, ráng chịu tận cùng, người ráng chịu yêu ta…

 Đấy là lối tỏ tình của một người lính tác chiến. Yêu tôi thì ráng mà chịu. Ráng Chịu là một tập thơ của một người lính tác chiến. Tập thơ không hề có một chủ đích lãng mạn hóa, thi ca hóa những tình cảm của người viết. Đây là mấy câu đầu của bài thơ nhan đề Đóng Quân Giữa Rừng Viết Thơ Tán Gái:

Em khoe, có vú vê mông miếc

Anh khoe, có lon có liếc, huy chương huy chiếc…

 Hai câu này làm nhớ đến một ca khúc có câu “ Viết tên người yêu lên ba lô nặng trĩu…” Nghe tội nghiệp biết là bao. Không phải là “ Em đi mắt có thơ mùa hạ/ má phấn hồng lên dáng phượng hoa” như Đinh Hùng. Em có vú vê mông miếc, ta có lon liếc, huy chương huy chiếc vậy thôi. Anh nhớ em, viết tên em lên ba lô…Toàn là những chuyện tầm thường, như lon liếc, huy chương huy chiếc.

 Không khí chiến tranh, chết chóc ở khắp những trang thơ của một người từ những năm còn rất trẻ đã lao vào cuộc chiến triền miên bằng ấy năm. Người thanh niên có đôi mắt bướng bỉnh còn rất trẻ ấy trong bức ảnh chụp ở trang 103 khi chàng đeo con cá trên vai đã lăn lộn ở những địa danh chỉ cần nghe cũng đã thấy kinh hoàng. Ở trang 1 là mấy dòng tiểu sử với năm sinh, chính quán và dòng cuối nguyên văn “ Khởi đi từ Đồi Tăng Nhơn Phú”

 Tăng Nhơn Phú là một địa danh không ai đã đi qua quân trường Thủ Đức mà không biết. Người quân nhân này sau khi khởi đi từ cái đồi ấy ở Thủ Đức, đã đi không thiếu một nơi nào ở miền Nam, rồi qua mấy năm tù ở chân núi Hoàng Liên Sơn.

Ôi tuổi trẻ quá buồn” như một câu thơ của Thanh Tâm Tuyền. Có những bài thơ mang hình ảnh bút ký chiến trường, những bài thơ khác thì lãng mạn rất bạt mạng.

Trạch Gầm dung ngôn ngữ của đời sống để làm thơ. Mày, tao, thằng nọ, thằng kia, phẫn nộ, bực bội, bất mãn. Làm sao không phẫn nộ khi:

Vợ thằng Dấm đấm ngực tao bình bịch

Chồng em đâu, chết rổi hả anh…

Nhưng cái đáng yêu của thơ Trạch Gầm là những bài thơ tình của ông. Cũng ngất ngưởng như Nguyễn Bắc Sơn đi hành quân:

Ta vốn hiền khô, ta là lính cậu

Đi hành quân rượu đế vẫn mang theo

Mang trong đầu những ý tưởng trong veo

Xem cuộc chiến như tai trời ách nước…

Tuy Trạch Gầm là lính tác chiến thứ dữ, nhưng cái khía cạnh thư sinh lãng mạn của ông dường như không bao giờ bỏ ông.

 Bài Tạm Biệt Diễm Song nghe rất Lương Châu Từ của Vương Hàn, cũng gió cát, sa trường, cũng ra đi không biết bao giờ về, cũng vài ly tạm biệt.

Trong thơ tình của Trạch Gầm người ta thấy những đau đớn, những tình yêu què cụt, đầy thương tích và không hạnh phúc.

Có một bài thơ của ông được rất nhiều người yêu mến, bài Cho Tao Chửi Mầy Một Tiếng cũng được in trong tập thơ Ráng Chịu. Bài thơ gõ đúng vào dây đàn đang căng lên, nói hộ không biết bao nhiêu người Việt ở trong nước cũng như ở ngoại quốc.

Trạch Gầm đã văng “ Đụ Má” ra với bọn lãnh đạo trong nước khi đất đai tổ tiên để lại bị cắt dâng cho ngoại bang. Bài thơ nói đúng được điều suy nghĩ của ngưòi đọc nên chưa thấy ai phải nhíu mày phản đối cách dung chữ sống sượng đó. Hai chữ “ Đụ Má” không thể thay thế được bằng bất cứ những chữ nào khác. Bài thơ này sẽ sống mãi trong tim của những người Việt ở trong cũng như ngoài nước.

Ở những bài thơ khác, Trạch Gầm làm người ta nhớ đến bài Thuật Hoài của Đặng Dung, một danh tướng trong cuộc kháng Minh. Bài thơ buồn nhưng lại rất bi tráng:

Thế sự du du nại lão hà

Vô cùng thiên địa nhập hàm ca

Thời lai đồ điếu thành công dị

Vận khứ anh hùng ấm hận đa

Trí chúa hữu hoài phù địa trục

Tẩy binh vô lộ vãn thiên hà

Quốc thù vị báo đầu thiên bạch

Kỷ độ Long Tuyền đới nguyệt ma

 Việc đời còn dài mà nay mình đã già. Đất trời mênh mông thu lại là một cuộc say hát mà thôi. Gặp thời, bọn đồ tể, bọn đánh cá cũng có thể thành công được. Nhưng nếu lỡ vận thì người anh hùng cũng phải nuốt hận. Giúp chúa có lòng đỡ trục trái đất. Tiếc là rửa binh không có đường kéo xuống sông trời. Nợ nước chưa báo được thì đầu đã bạc. Đã bao phen mài gươm Long Tuyền dưới trăng.

 Đọc tập Ráng Chịu của Trạch Gầm, tôi bỗng nhớ lại câu của Lý Tứ Tấn một học giả đời Lê khi đọc bài Thuật Hoài của Đặng Dung đã phải kêu lên” phi hào kiệt chi sĩ bất năng”

Trạch Gầm cũng là một người hào kiệt. Nên ông mới viết được tập thơ cảm động hùng tráng đó.

Tôi không quen Trạch Gầm, nhưng đọc thơ ông, tôi thấy bỗng thân ngay với ông. Có phải đó là vì:

Đồng thị thiên nha luân lạc nhân

Tương phùng hà tất tằng tương thức?

Cùng một lửa bên trời lận đận

Gặp gỡ nhau lọ sẵn quen nhau?

Cám ơn Trạch Gầm đã coi tôi là bạn. Cám ơn ông lần nữa về tập thơ mà lâu nay không đọc được tập thơ nào cảm động như thế.

Thơ không thể tóm tắt được nên xin mời quý vị ráng chịu đọc tập thơ Ráng Chịu của Trạch Gầm.

BÙI BẢO TRÚC

25-10-2009

 

Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn
09 Tháng Chín 2017(Xem: 7678)
Màu hoa phượng vĩ sẽ đỏ như máu của hai mẹ con mình hòa lại với nhau. Con sẽ được ở bên cạnh má đời đời
04 Tháng Chín 2017(Xem: 8476)
Khó khăn và quan trọng nhất là làm sao tui giữ vững sự thương mến của mọi người đã dành cho, để một ngày như mọi ngày vẫn là ngày sinh nhựt cũa tui.
15 Tháng Bảy 2017(Xem: 9523)
Tôi gửi lên đây chút lòng ái mộ. Một góc Biên Hòa để nhớ quê hương
03 Tháng Bảy 2017(Xem: 9361)
Cư An Tư Nguy” cám ơn trường bộ binh Thủ Đức. Quân trường đã rèn luyện chúng ta sự nhẩn nhục và chịu đựng của một người lính
03 Tháng Bảy 2017(Xem: 8391)
Các bạn hãy hẹn nhau cùng về hội ngộ. Để tìm lại niềm vui và nụ cười hân hoan sum họp của thầy cô và bạn hữu.
03 Tháng Bảy 2017(Xem: 9574)
Nhớ đòi nó rửa lon vụ này cho cẩn thận nghe mấy cha. Ít nhất ông Thường Vụ này cũng thích ca hát, thích nhậu nhẹt và rất biết lo cho anh em.
25 Tháng Sáu 2017(Xem: 10211)
Cái nhà! vâng " Sống có nhà, chết có hòm" là câu nói ngoài miệng khi người ta khẳng định chủ trương cuộc sống của mình.
22 Tháng Sáu 2017(Xem: 7389)
đốt đuốc đi tìm xem *Bác Cùng Chúng Cháu Hành Quân* đang nằm trong cống rãnh nào
17 Tháng Sáu 2017(Xem: 7210)
Nếu ba ra đi, hãy chăm sóc và yêu kính mẹ con . Người đàn bà đã dâng hiến cả đời vì cha con chúng ta.
17 Tháng Sáu 2017(Xem: 8330)
“Chúng tôi là người lính”. Hy vọng chúng tôi đã làm sáng danh Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa trong ngày D- DAY của Lữ đoàn 304TH
15 Tháng Sáu 2017(Xem: 8457)
khi phác thảo xuất thần các khuôn mặt bạn văn, bằng hữu cô có lòng yêu quí. Như vậy cũng đủ cho người viết khi tình cờ ngẫu hứng muốn ‘Viết về Duyên
21 Tháng Năm 2017(Xem: 9177)
Cuộc sống dù khó khăn cách mấy nhưng những tình cảm tốt đẹp này còn tồn tại thì đời sống vẫn còn ý nghĩa biết bao nhiêu.
21 Tháng Năm 2017(Xem: 7696)
không ai giống được như Má trong thế giới của Ba. Đối với Ba, cuộc sốngcủa Ba đã chấm dứt từ khi hơi thở cuối cùng của Má trút ra trên thế gian này
14 Tháng Năm 2017(Xem: 12493)
kim đồng hồ không bao giờ quay ngược được, chiếc lá không còn đủ xanh trở nên vàng úa chuẩn bị lìa cành...
29 Tháng Tư 2017(Xem: 8733)
Thế là hết, dấu tích kỷ niệm của gia đình chúng tôi cũng không còn. Về một lần chỉ mong tìm lại kỷ niệm
28 Tháng Tư 2017(Xem: 9451)
Nếu không có ngày này thì Mẹ đã không mất chồng và con không mất Ba khi mới 1 tuổi đời
24 Tháng Tư 2017(Xem: 7770)
Bản thân tôi cứ mỗi năm đến hẹn lại thu xếp nghỉ làm để góp sức với chương trình đại nhạc hội Cám Ơn Anh.
17 Tháng Tư 2017(Xem: 7649)
Xin các đấng tiền nhân, hương linh những anh hùng tử sĩ phò hộ cho nước Việt mình vượt qua cơn bão giông này.
12 Tháng Ba 2017(Xem: 9438)
Có chăng chỉ là chữ tình để lại cho đời. Tình đồng nghiệp, tình thầy trò, bạn bè và đồng hương
11 Tháng Ba 2017(Xem: 7656)
Bao giờ ánh sáng văn mình và quyền bình đẳng nam nữ chính thức đến tận hang cùng ngõ hẻm trên thế giới. Thì ngày ấy sẽ không có chiến tranh
26 Tháng Hai 2017(Xem: 8513)
Dù sao tôi cũng đã thỏa mãn được ước mơ "Một lần viếng thăm xứ sở của Thái Dương Thần Nữ khi mùa hoa Anh Đào nở rộ"
18 Tháng Hai 2017(Xem: 9238)
Con người một khi lìa đời sẽ không mang theo của cải, nhưng đã có một gia tài bằng sự quý mến của tha nhân
14 Tháng Hai 2017(Xem: 8537)
Cảnh kinh hoàng xảy ra! Quá bực tức vì rượt đuổi theo mấy ả mái tơ, mất thì giờ và mất sức
11 Tháng Hai 2017(Xem: 8947)
Hai bản nhạc God Bless America và Việt Nam Việt Nam được hát lên với hùng hồn mãnh liệt. Đã tạo sự xúc động cho toàn thể mọi người đến tham dự
10 Tháng Hai 2017(Xem: 10394)
Còn bao nhiêu số phận đang sống vất vưởng bên lề xã hội, không người thân, không bạn bè.
03 Tháng Hai 2017(Xem: 8329)
Thay mặt cho những người Biên Hòa xin cám ơn những anh chị đã đặt viên đá xây dựng ngôi nhà tình nghĩa ấm nồng này.
22 Tháng Giêng 2017(Xem: 8544)
Tân Niên “ BIÊN HÒA THỜI CHINH CHIẾN” như một lời cám ơn những con người và những tấm lòng cho miền Nam Tự Do.
05 Tháng Giêng 2017(Xem: 10029)
nhưng tôi cũng như bao nhiêu thân phận những phụ nữ khác đã hòa quyện vào dòng sinh mệnh chung của hơn hai mươi triệu người dân Miền Nam
02 Tháng Giêng 2017(Xem: 9331)
Riêng đối với những em những người bạn trẻ chúng tôi đã có buổi tối gặp mặt êm đềm nồng ấm vào đêm 30.
02 Tháng Giêng 2017(Xem: 8046)
Chúc mọi người trên toàn thế giới ấm no , hạnh phúc. Chúc thế giới "hòa khí sinh tài". không hủy diệt lẫn nhau
02 Tháng Giêng 2017(Xem: 8905)
Tôi nợ mình trăm điều tự hỏi, đợi đêm về vung câu hỏi vào đêm. Và tiếng của đêm
29 Tháng Mười Hai 2016(Xem: 9716)
Xin cám ơn Thượng Đế. Cuối cùng tôi xin được cúi đầu, để tưởng niệm tất cả anh linh của những người đã nằm xuống vĩnh viễn cho cuộc chiến.
11 Tháng Mười Hai 2016(Xem: 7562)
Tháng 11 tôi ứa lệ tiễn người em gái chung trường ra đi . Em cũng là một cô giáo. Em hiền hòa dễ thương.
02 Tháng Mười Hai 2016(Xem: 13250)
Đêm đó chúng tôi cười giởn rất tự nhiên và vui đến nổi không để ý các quan khách đã ra về từ bao giờ.
02 Tháng Mười Hai 2016(Xem: 9297)
Tôi hát khẻ ru mình "... thôi đừng hát ru, thôi đừng ray rức. Lá trút rơi nhiều đâu phải bởi mùa thu..."
18 Tháng Mười Một 2016(Xem: 8347)
Ở rất xa, luôn huớng lòng về Biên Hòa và mong người ở đó bây giờ cũng hạnh phúc, an lạc như chúng tôi ngày trước.
30 Tháng Mười 2016(Xem: 8444)
Chị nhắm mắt lại nguyện cầu: Xin ơn trên ban phước lành đến với tất cả mọi người.
26 Tháng Mười 2016(Xem: 7899)
Chưa bao giờ như lúc này, tôi thèm được làm người mắc cơn mưa vội trên đường không kịp tìm chỗ trú
25 Tháng Chín 2016(Xem: 9524)
Một chút nắng sẽ soi sáng con đường, nơi đi và chốn đến. Để được sống vui như vui trong ngày gặp mặt
11 Tháng Chín 2016(Xem: 10685)
Chiến tranh như cơn xoáy tàn bạo cuốn hút những người học trò vào đó. Không thể chống cự, không thể vùng vẫy
11 Tháng Chín 2016(Xem: 8008)
những ngón tay lã lướt tê tái, xuyên vào tâm của đá giống như những ánh trăng rơi.
10 Tháng Chín 2016(Xem: 8519)
chất giọng người miền Tây rồi sẽ cùng lan tỏa... . Ai lại không mong sao điều tốt đẹp luôn tiếp tục lan tỏa ra khắp nơi... .
09 Tháng Chín 2016(Xem: 8078)
Mila chạy vội đến ôm xiết lấy em như thể chị em đã xa nhau lâu lắm rồi.
04 Tháng Chín 2016(Xem: 8535)
Nhưng tôi vẫn thấy, sao lòng mình cứ thiết tha đến thế...
04 Tháng Chín 2016(Xem: 8180)
Tôi trở lại Séc trong niềm tâm tư bộn rộn, đối với quê hương xứ sở của mình. Tổ quốc VIỆT NAM
20 Tháng Tám 2016(Xem: 9626)
Những ngày cuối cùng khi thầy còn ở cõi nhân thế, lời tri ân này được kèm theo đây em xin kính gởi thầy như lời tiễn đưa.
31 Tháng Bảy 2016(Xem: 11922)
Sao ai dấu của tôi đi đâu tiếng ve râm ran ngày cũ, và những chùm hoa rơi thắm đỏ sân trường?
12 Tháng Sáu 2016(Xem: 12235)
Ra đi gặp vịt cũng lùa; Gặp duyên cũng kết, gặp chùa cũng tu
12 Tháng Sáu 2016(Xem: 11546)
Hãy đếm cuộc đời của bạn bằng nụ cười chứ không phải những giọt nước mắt