10:51 SA
Thứ Năm
28
Tháng Ba
2024

THƠ TRẠCH GẦM - BÙI BẢO TRÚC

05 Tháng Mười Hai 201312:00 SA(Xem: 11466)

Thơ Trạch Gầm

 Tôi không đi lính một ngày nào, nói theo Phan Nhật Nam, tôi không “ ở lính “ một ngày nào. Trong khi đó, các bạn cùng lứa tuổi của tôi đã đi Thủ Đức, đã vào Đà Lạt, đã lên Đồng Đế, đã vinh thăng thiếu tá, vinh thăng trung tá, đã lên bàn thờ ngồi, đã giúp cho An Lộc, Khe Sanh…cỏ xanh mướt.

 Nhiều người đã đi tù cả chục năm, đã bỏ xác nơi rừng thiêng nước độc. Tôi ở Sàigòn, cái ốc đảo chỉ thỉnh thoảng mới vọng về tiếng bom B-52, tiếng pháo kích, dăm ba vụ phá hoại…

 Tôi vẫn ngồi trong quán nước, chiều chiều đọc những trang báo mới ra, ở những trang cuối lâu lâu lại thấy tên một người bạn cũ vị quốc vong thân, hy sinh vì tổ quốc. Tôi vẫn sống, vẫn đi làm, vẫn có những thú vui ích kỷ, quên đi những người bạn cùng tuổi.

 Có một bài thơ của Đỗ Quí Toàn tôi đọc đã lâu lắm, không thể nhớ hết, đại khái tả cảnh một đoàn quân xa dừng lại để cho những người lính xuống mua nước và thuốc lá trước khi leo trở lại xe chạy ra ngoại ô. Đỗ Quí Toàn viết: “ Sống như thế cũng đã có tội…”

 Nhìn những người lính ấy, ông nghĩ chỉ cần sống thôi, như ông, như tôi đã là có tội

 Sau những chuyến đi chơi từ Thủ Đức, Biên Hòa về lại Sài Gòn, vài ba lần tôi trông thấy những chiếc GMC chạy ngược chiều về hướng Biên Hòa. Trên thùng sau của chiếc xe 10 bánh, là chiếc quan tài phủ quốc kỳ, hai ba người đàn bà khăn trắng vật vã khóc, những đứa bé cũng khăn trắng ôm bức ảnh của người cha. Gió lộng phần phật, những chiếc khăn trắng bay trong chiều. Chiếc xe chắc chắn sẽ chạy vào nghĩa trang ở ngoài có bức tượng một người lính dáng điệu mỏi mệt, thẫn thờ, cây súng trên đùi. Cái quan tài ấy sẽ được hạ xuống đất, gia đình người lính sẽ trở về, đối mặt với bao nhiêu là khó khăn của đời sống không có người lính.

 Năm 1973, trong một chuyến đi vùng 1, tôi theo trực thăng của tướng Ngô Quang Trưởng đến thăm một tiền đồn, tôi gặp một người bạn đóng quân ở đó. Anh dẫn tôi vào thăm chỗ anh ngủ. Tôi thấy một thùng đạn, trong đựng mấy cuốn sách của Camus và Sartre. Gia tài anh chỉ có mấy cuốn sách cũ đó, hai bộ quân phục, mấy bao thuốc quân tiếp vụ. Mấy tháng sau, anh tử trận, chắc đồ đạc chuyển về cho gia đình cũng chỉ có mấy thứ đó…

 Sau chuyến đi ấy, tôi thấy tại sao tôi lại cần phải có cái đĩa hát mới của Andy Williams, của John Denver, của Peter Paul anh Mary…và vài ba thứ vớ vẩn khác. Cũng trong thời gian ấy, tôi được của Nguyên Sa những câu này:

Bây giờ khẩu Garant ta mang trên vai

Bây giờ khẩu trung liên Bar ta mang trên vai

Ta mới biết rằng những thỏi sắt đó nặng thế nào

…Bây giờ di chuyển đêm, di chuyển ngày

Di chuyển nắng, di chuyển mưa

Ăn không được, ngủ không được

Cười không được, khóc không được…

 Ông Nguyên Sa thế mà cũng được ở lính ít ngày để biết được những điều đó. Khẩu Garant, khẩu trung liên Bar, mà đến nay tôi vẫn không biết hình thù nó như thế nào, và những thỏi sắt ấy nặng nề như thế nào. Thì những người bạn cùng tuổi với tôi đều đã quen thuộc với chúng.

Ông Nguyên Sa làm bài thơ ấy để xin lỗi những lầm lỗi trong quá khứ. Những điều nhiều người trong chúng ta cũng cần phải xin lỗi.

 Có thể những bài thơ như thế, hay những thơ của Nguyễn Bắc Sơn, của Nguyễn Đức Sơn, của Tô Thùy Yên đã làm cho ông Võ Phiến phải gọi thơ của miền Nam từ năm 54 đến năm 75 là thơ của một thời đại dằn vặt, suy tư, đau khổ, đó là một nền thi ca không tình ái.

Đây là mơ ước của Nguyễn Bắc Sơn:

Mai kia trong những ngày ngưng chiến

Ta chắc rằng không thể yêu ai

Nhà thương điên chắc còn chổ trống

Xin chiếc giường cho xác tàn phai…

Khi nhẹ nhàng lắm, thì cũng là những câu nầy:

Kẻ thù ta ơi các ngài du kích

Hãy tránh xa ra đừng chơi bắn nheo

Hãy tránh xa ra ta xin tí điều

Lúc này ta không thèm đánh giặc

Thèm uống chai bia thèm châm điếu thuốc

Thèm ngọt ngào giọng hát em chim xanh

Kẻ thù ta ơi những đứa xăm mình

Ăn muối đá mà hăng say chiến đấu

Ta bắn trúng ngươi vì ngươi bạc phước

Vì căn phần xui ngươi khiến đó thôi

Chiến tranh này cũng chỉ một trò chơi

Suy nghĩ làm gì lao tâm khổ trí

Lũ chúng ta sống đòi vô vị

Nên chọn rừng sâu núi cả đánh nhau

Mượn trời đất làm nơi đốt hỏa châu

Những cột khói giả rồng thiêng uốn khúc

Mong bom đạn chơi trò pháo tết

Và máu xương làm phân bón rừng hoang…

 Cái thời đại thi ca thổ tả, thời đại ngôn ngữ chỉ để văng tục đó chấm dứt với biến cố 1975. Những bài thơ sau năm 1975 viết ngoài Việt Nam phần lớn chỉ là những bài thơ kiểu như “ cử đầu vọng minh nguyệt, đê đầu tư cố hương” của Lý Bạch hay Hồi Hương Ngẫu Thư của Hạ Tri Chương. Cũng có vài ba tập thơ hay trong thời gian này. Nhưng Alexander Solzhenytsin đã đúng khi nói rằng ra khỏi nước Nga, ông không viết được nữa. Joseph Brodsky cũng thế.

 Hôm nay, tôi được tác giả Trạch Gầm cho lên đây để nói vài ba điều về tập thơ Ráng Chịu của ông. Ở trang 290 của cuốn Văn Học Miền Nam Tổng Quan, Võ Phiến viết về một nền thi ca không trau chuốt. Đó là nhận định của ông về thơ miền Nam trước 1975. Nhưng nếu dùng những chữ này của Võ Phiến để nói về tập thơ của Trạch Gầm, tập Ráng Chịu, thì cũng đúng.

 Cái tựa của tập thơ không phải là cái tựa người ta thường đặt cho một tập thơ: Ráng Chịu. Đó là một cái tựa không có bất cứ một nỗ lực trau chuốt nào, bất cứ một cố gắng làm đẹp nào.

 Tập thơ dùng bài thơ ở trang 32 làm tựa. Ráng chịu vì trót yêu quê hương, vì người thương ta cũng ráng mà chịu, ráng chịu, yêu người vài ba ngày lại biến mất, rồi lo âu đọc những trang cáo phó, ta vào lính cũng ráng chịu, tin có ngày mai đẹp, bỏ nụ cười vào túi rong chơi… ráng chịu te tua, ráng chịu tận cùng, người ráng chịu yêu ta…

 Đấy là lối tỏ tình của một người lính tác chiến. Yêu tôi thì ráng mà chịu. Ráng Chịu là một tập thơ của một người lính tác chiến. Tập thơ không hề có một chủ đích lãng mạn hóa, thi ca hóa những tình cảm của người viết. Đây là mấy câu đầu của bài thơ nhan đề Đóng Quân Giữa Rừng Viết Thơ Tán Gái:

Em khoe, có vú vê mông miếc

Anh khoe, có lon có liếc, huy chương huy chiếc…

 Hai câu này làm nhớ đến một ca khúc có câu “ Viết tên người yêu lên ba lô nặng trĩu…” Nghe tội nghiệp biết là bao. Không phải là “ Em đi mắt có thơ mùa hạ/ má phấn hồng lên dáng phượng hoa” như Đinh Hùng. Em có vú vê mông miếc, ta có lon liếc, huy chương huy chiếc vậy thôi. Anh nhớ em, viết tên em lên ba lô…Toàn là những chuyện tầm thường, như lon liếc, huy chương huy chiếc.

 Không khí chiến tranh, chết chóc ở khắp những trang thơ của một người từ những năm còn rất trẻ đã lao vào cuộc chiến triền miên bằng ấy năm. Người thanh niên có đôi mắt bướng bỉnh còn rất trẻ ấy trong bức ảnh chụp ở trang 103 khi chàng đeo con cá trên vai đã lăn lộn ở những địa danh chỉ cần nghe cũng đã thấy kinh hoàng. Ở trang 1 là mấy dòng tiểu sử với năm sinh, chính quán và dòng cuối nguyên văn “ Khởi đi từ Đồi Tăng Nhơn Phú”

 Tăng Nhơn Phú là một địa danh không ai đã đi qua quân trường Thủ Đức mà không biết. Người quân nhân này sau khi khởi đi từ cái đồi ấy ở Thủ Đức, đã đi không thiếu một nơi nào ở miền Nam, rồi qua mấy năm tù ở chân núi Hoàng Liên Sơn.

Ôi tuổi trẻ quá buồn” như một câu thơ của Thanh Tâm Tuyền. Có những bài thơ mang hình ảnh bút ký chiến trường, những bài thơ khác thì lãng mạn rất bạt mạng.

Trạch Gầm dung ngôn ngữ của đời sống để làm thơ. Mày, tao, thằng nọ, thằng kia, phẫn nộ, bực bội, bất mãn. Làm sao không phẫn nộ khi:

Vợ thằng Dấm đấm ngực tao bình bịch

Chồng em đâu, chết rổi hả anh…

Nhưng cái đáng yêu của thơ Trạch Gầm là những bài thơ tình của ông. Cũng ngất ngưởng như Nguyễn Bắc Sơn đi hành quân:

Ta vốn hiền khô, ta là lính cậu

Đi hành quân rượu đế vẫn mang theo

Mang trong đầu những ý tưởng trong veo

Xem cuộc chiến như tai trời ách nước…

Tuy Trạch Gầm là lính tác chiến thứ dữ, nhưng cái khía cạnh thư sinh lãng mạn của ông dường như không bao giờ bỏ ông.

 Bài Tạm Biệt Diễm Song nghe rất Lương Châu Từ của Vương Hàn, cũng gió cát, sa trường, cũng ra đi không biết bao giờ về, cũng vài ly tạm biệt.

Trong thơ tình của Trạch Gầm người ta thấy những đau đớn, những tình yêu què cụt, đầy thương tích và không hạnh phúc.

Có một bài thơ của ông được rất nhiều người yêu mến, bài Cho Tao Chửi Mầy Một Tiếng cũng được in trong tập thơ Ráng Chịu. Bài thơ gõ đúng vào dây đàn đang căng lên, nói hộ không biết bao nhiêu người Việt ở trong nước cũng như ở ngoại quốc.

Trạch Gầm đã văng “ Đụ Má” ra với bọn lãnh đạo trong nước khi đất đai tổ tiên để lại bị cắt dâng cho ngoại bang. Bài thơ nói đúng được điều suy nghĩ của ngưòi đọc nên chưa thấy ai phải nhíu mày phản đối cách dung chữ sống sượng đó. Hai chữ “ Đụ Má” không thể thay thế được bằng bất cứ những chữ nào khác. Bài thơ này sẽ sống mãi trong tim của những người Việt ở trong cũng như ngoài nước.

Ở những bài thơ khác, Trạch Gầm làm người ta nhớ đến bài Thuật Hoài của Đặng Dung, một danh tướng trong cuộc kháng Minh. Bài thơ buồn nhưng lại rất bi tráng:

Thế sự du du nại lão hà

Vô cùng thiên địa nhập hàm ca

Thời lai đồ điếu thành công dị

Vận khứ anh hùng ấm hận đa

Trí chúa hữu hoài phù địa trục

Tẩy binh vô lộ vãn thiên hà

Quốc thù vị báo đầu thiên bạch

Kỷ độ Long Tuyền đới nguyệt ma

 Việc đời còn dài mà nay mình đã già. Đất trời mênh mông thu lại là một cuộc say hát mà thôi. Gặp thời, bọn đồ tể, bọn đánh cá cũng có thể thành công được. Nhưng nếu lỡ vận thì người anh hùng cũng phải nuốt hận. Giúp chúa có lòng đỡ trục trái đất. Tiếc là rửa binh không có đường kéo xuống sông trời. Nợ nước chưa báo được thì đầu đã bạc. Đã bao phen mài gươm Long Tuyền dưới trăng.

 Đọc tập Ráng Chịu của Trạch Gầm, tôi bỗng nhớ lại câu của Lý Tứ Tấn một học giả đời Lê khi đọc bài Thuật Hoài của Đặng Dung đã phải kêu lên” phi hào kiệt chi sĩ bất năng”

Trạch Gầm cũng là một người hào kiệt. Nên ông mới viết được tập thơ cảm động hùng tráng đó.

Tôi không quen Trạch Gầm, nhưng đọc thơ ông, tôi thấy bỗng thân ngay với ông. Có phải đó là vì:

Đồng thị thiên nha luân lạc nhân

Tương phùng hà tất tằng tương thức?

Cùng một lửa bên trời lận đận

Gặp gỡ nhau lọ sẵn quen nhau?

Cám ơn Trạch Gầm đã coi tôi là bạn. Cám ơn ông lần nữa về tập thơ mà lâu nay không đọc được tập thơ nào cảm động như thế.

Thơ không thể tóm tắt được nên xin mời quý vị ráng chịu đọc tập thơ Ráng Chịu của Trạch Gầm.

BÙI BẢO TRÚC

25-10-2009

 

Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn
07 Tháng Tám 2014(Xem: 15523)
hơn bao giờ hết ban chấp hành hội ái hữu Biên Hòa California cũng mong đón nhận những tấm lòng… để chúng tôi vững lòng tiếp bước “đường còn dài nhưng chân cứng đá mềm”
06 Tháng Tám 2014(Xem: 10551)
Nguyện cho tất cả các anh thương phế binh được giảm mọi sự đau đớn, bệnh tật và có một cuộc sống an vui, hạnh phúc.
05 Tháng Tám 2014(Xem: 10090)
Ai trên đời này mà không cần có một bà mẹ. Những người không còn mẹ nữa lại càng cần hơn ai hết, phải không?
05 Tháng Tám 2014(Xem: 10602)
Con nhớ mùi thơm của má. Mùi mồ hôi muối mặn nồng và nụ cười móm xọm của má.
02 Tháng Tám 2014(Xem: 18375)
Chúc mừng gia đình quân lực VHCH có một hậu duệ tài ba. Chúc Việt luôn thăng tiến trên con đường binh nghiệp và xin chia vui cùng gia đình.
31 Tháng Bảy 2014(Xem: 12228)
Tiếng hát đã bay cao, người hát đã về cát bụi để lại bao ngậm ngùi tiếc thương cho người ở lại.
20 Tháng Bảy 2014(Xem: 11799)
Thế mà ta vẫn vượt qua, anh và em và tình yêu của chúng mình.
20 Tháng Bảy 2014(Xem: 10625)
Bây giờ nhớ đến anh, đến 3 Đạo, đến Tống Ngọc Yến, đến Bùi thị Tròn và cả những người bạn đã nằm xuống, Ốc vẫn nghĩ: Cám ơn đời ...
18 Tháng Bảy 2014(Xem: 10768)
"Phải chi, phải chi nước mình bây giờ có một người lãnh tụ tài ba dám đối mặt với sự bất công phi lý của chế độ Cộng Sản như vậy thì đở biết bao.
13 Tháng Bảy 2014(Xem: 12127)
Thế nhưng, có đi chuyến hội ngộ này tôi mới biết Ngô Quyền là một gia đình thật sự. Không có gì phải e dè.
13 Tháng Bảy 2014(Xem: 10561)
Những bâng khuâng nầy khắc khoải không như những bâng khuâng nhẹ nhàng khi tôi đọc lại "Nửa Chừng Xuân"
13 Tháng Bảy 2014(Xem: 10187)
Cám ơn Ngô Quyền, tình nghĩa thật đầy. Hẹn lần khác có duyên gặp lại.
21 Tháng Sáu 2014(Xem: 10671)
nhớ nao lòng cái im lặng đến lạ lùng của cánh cổng trường khép lại khi mùa hạ về, mặc cho lũ ve kia vẫn vui chơi rền vang hát gọi...
20 Tháng Sáu 2014(Xem: 12863)
Ba ngày sau, con gái sinh em bé, con trai cũng báo tin đã có việc làm. Niềm vui của mẹ nhân đôi.
20 Tháng Sáu 2014(Xem: 10811)
Xin gửi đến các bạn là những người lính VNCH. Các bạn cũng là những người tù Cộng Sản đã trở về sau bao nhiêu năm gian khổ nhục nhằn
20 Tháng Sáu 2014(Xem: 9751)
Với tôi, Nguyễn Xuân Hoàng tượng trưng cho sự hiền hòa, thân thiện và can đảm
17 Tháng Sáu 2014(Xem: 9516)
Thực ra không ai có thể chọn lựa một căn bệnh để được chết theo ý mình
16 Tháng Sáu 2014(Xem: 9923)
Cho ba bớt hai ngàn, để lát về xe lỡ có hư như lần truớc ba có tiền sửa
15 Tháng Sáu 2014(Xem: 9864)
Tôi nhớ và thương ông nhiều lắm. Ngược lại tôi cũng là đứa con gái ông cưng nhứt nhà.
09 Tháng Sáu 2014(Xem: 9366)
Nghe tôi thú thật, bố khép khít đôi mắt như một người lấy gan nhổ khỏi chân một cái gai; xong bố mở mắt nhìn mọi người, rồi nhìn tôi
09 Tháng Sáu 2014(Xem: 10090)
cứ như những phiến đá muộn phiền nặng oằn trên đôi vai của thầy hiệu trưởng.
07 Tháng Sáu 2014(Xem: 10579)
Hãy ngủ yên đi cháu! Hãy sống vui vẽ, bình an trong vòng tay yêu thương của ba mẹ và gia đình
03 Tháng Sáu 2014(Xem: 10469)
"Cái con khỉ gió. Cho ăn học để giờ này mày đem má ra viết chọc quê hả?
02 Tháng Sáu 2014(Xem: 9950)
Vậy mà cha nỡ đành đem bán vợ đợ con để kết bạn với chúng.
02 Tháng Sáu 2014(Xem: 10593)
Có thật là giữa ông ta và tôi có một mối liên hệ nào đó và ông đang rất muốn gặp tôi
02 Tháng Sáu 2014(Xem: 16282)
Thầy ơi, bởi vì trái đất tròn. Thương sao trái đất vẫn tròn.
31 Tháng Năm 2014(Xem: 9936)
Hình như tháng Sáu đang gỏ cửa . Còn 2 ngày nữa mới tới. Tháng Sáu ơi.
28 Tháng Năm 2014(Xem: 10304)
con như mất cả một gia tài quý giá mà cả đời con không còn hy vọng gì tìm lại .
28 Tháng Năm 2014(Xem: 9188)
Mẹ tôi không có ý kiến. Bà nói chuyện hôn nhân là của tôi, tôi phải tự định đoạt.
24 Tháng Năm 2014(Xem: 9893)
Tui cầm mấy món quà của ba trên tay mà xúc động. Tui muốn ôm ông như ngày còn bé
22 Tháng Năm 2014(Xem: 10516)
Hãy hạ lá cờ đó xuống và cùng chúng tôi chống giặc ngoại xâm bằng trái tim thật sự hướng về tổ quốc.
17 Tháng Năm 2014(Xem: 8638)
Ông thấy mình như trở lại thời trai trẻ trong một giấc ngủ thật dài của kiếp người tha hương
17 Tháng Năm 2014(Xem: 9853)
Thực ra nếu có Uyên ở đây cũng chưa chắc tôi nói được gì. Chẳng lẽ tôi đến thăm cô như một chuyện tình cờ? Chẳng lẽ tôi hỏi bà Phan là tôi muốn gặp Uyên?
11 Tháng Năm 2014(Xem: 9828)
Anh thở dài, vội vàng đứng lên đi lang thang trên đường phố đông người trong khung cảnh nhộn nhịp của thành phố New York mong tìm sự lãng quên trong tâm hồn
11 Tháng Năm 2014(Xem: 10627)
Ai cũng viết về mẹ. Tui cũng viết một chút về má tui. Bả thiệt là nhà quê và có nhiều chiêu rất lạ.
10 Tháng Năm 2014(Xem: 11386)
Ngày nào còn con người với những buồn vui mất mát, đau khổ lẫn ước mơ, ngày đó tiếng thơ Trần Kiêu Bạc còn mãi ngân vang.
10 Tháng Năm 2014(Xem: 10556)
Nghĩa trang hôm nay không lạnh lùng phải chăng có được từ tình đồng hương Biên Hòa ấm áp?
05 Tháng Năm 2014(Xem: 8647)
rong khi đó thì tâm hồn bạn cũng “thăng hoa” đem muôn vẻ hạnh phước lại cho thế gian.
03 Tháng Năm 2014(Xem: 10924)
Nợ non sông ơn đồng đội, bằng cả sự trân trọng và cảm thông; xin được nói với nhau một lời “Chúng tôi là người lính”
30 Tháng Tư 2014(Xem: 10598)
Qua ánh đèn của bệnh viện, tôi thấy Tư lệnh đưa tay nâng sửa cặp mắt kính đen và hai giọt nước mắt từ từ chảy lăn dài trên khuôn mặt đau thương
29 Tháng Tư 2014(Xem: 10936)
Bây giờ tôi chỉ là một người lính già lưu vong nơi đất khách quê người, nhưng tinh thần chiến đấu và ước mơ cho một ngày đất nước thật sự thanh bình không cộng sản sẽ không bao giờ già trong tôi.
28 Tháng Tư 2014(Xem: 10805)
không như một số ít người không làm việc thiện mà hay đem tiền dành dụm đi đóng tiền điện tiền nước cho các sòng bài, đôi khi không có tiền đóng tiền nhà đầu tháng cũng vì cờ bạc.
24 Tháng Tư 2014(Xem: 22245)
Nhưng anh vẫn tin, lòng tin ấy không đặt vào bất cứ một giá trị vật chất nào, mà vào tình yêu của trái tim
24 Tháng Tư 2014(Xem: 16541)
Nếu phải làm lại từ đầu, thì tôi cũng vẫn làm như thế. Tôi biết rằng làm như thế là tôi mất tất cả, mất tất cả trừ DANH DỰ.
23 Tháng Tư 2014(Xem: 10222)
Thế mới biết, cách xưng hô thực vô cùng quan trọng. Nó cho thấy rất rõ tình cảm , tư cách , đạo đức, giáo dục… của người nói vậy
22 Tháng Tư 2014(Xem: 8997)
Cho nên, có thể nói rằng các cụ chẳng khác gì những cổ thụ bị bứng lên đem trồng một vùng đất lạ.
22 Tháng Tư 2014(Xem: 10447)
xin cho tôi được sinh ra nơi Cù Lao Phố một lần nữa. Chẳng là gì cả. Chỉ đó là quê hương tôi mang trong tim.
22 Tháng Tư 2014(Xem: 10077)
chú Bảy tôi cưới người con gái ấy, sau nầy sinh được một trai, một gái cho chú, rồi thiếm Bảy ra đi vì đau bệnh nặng
18 Tháng Tư 2014(Xem: 10846)
Và cô nhẹ nhàng hôn lên trán tôi, rồi quày quả bước ra cửa. Tôi nghe tiếng giày khua rất chậm ở dốc cầu thang. Và tiếng động cơ xe nổ giòn, lăn bánh.
09 Tháng Tư 2014(Xem: 10135)
Nếu anh linh của anh còn luyến tìếc về những ưóc mơ chưa thành đạt cho dân cho nước, cho vùng đất Chương Thiện mang tên anh.