Cánh Đồng Chum
Cánh
đồng Chum Xieng Khuang chính là một đặc sản văn hóa, du lịch của Lào và
cũng là một di tích huyền bí bậc nhất Đông Nam Á đấy các bạn. Cánh
đồng Chum (Tiếng Lào: Thồng Háy Hín) là một vùng di tích văn hóa, lịch sử gần thị xã Phonsavan, thuộc tỉnh Xieng Khuang của Lào. Nơi đây có hàng ngàn chiếc chum bằng đá nằm rải rác dọc theo cánh đồng thuộc Cao nguyên Xieng Khuang gần cuối phía Bắc của dãy Trường Sơn (Việt Nam).
Vị trí Cánh đồng Chum kỳ bí và độc đáo của đất nước Lào.
Toàn
bộ Cánh đồng Chum, có hàng ngàn chiếc chum lớn bé khác nhau, nằm rải rác tại 52 điểm quanh tỉnh Xieng Khuang. Chiếc chum lớn nhất được tìm thấy có đường kính 2,5m và nặng tới hàng chục tấn. Những chiếc còn lại với đủ hình dạng, kích cỡ khác nhau, không chiếc nào giống với chiếc nào, đa phần là không có nắp (chỉ duy nhất 1 chiếc chum có nắp trên toàn
bộ cánh đồng) và sắp xếp tự nhiên không theo bất kỳ một quy luật nào.
Đường lên Cánh đồng Chum.
Rất nhiều những chiếc Chum lớn nhỏ được bố trí bất định trên khu vực gần 2,5 ha ở Xieng Khuang.
Hiện nay, Cánh đồng Chum vẫn là một bí ẩn đầy sức cuốn hút đối với các nhà khảo cổ học cũng như những du khách tới đây. Bởi vẫn chưa có một câu trả lời chính xác cho nguồn gốc, thời gian ra đời của những chiếc chum này.
Kỳ lạ, cả Cánh đồng Chum với khoảng 2000 chiếc này chỉ duy nhất có 1 chiếc chum có nắp.
Các
nhà khảo cổ đã tiến hành phân tích cacbon trong những mảnh xương tại các chum, nồi… và tin rằng các chum này có niên đại 1500 đến 2000 năm trước. Đây được dự đoán là kiệt tác do những người thuộc nhóm Môn-Khơme làm ra. Phần lớn các hiện vật khai quật có niên đại 500 năm trước Công nguyên - 800 năm sau Công Nguyên. Các nhà nghiên cứu
cho rằng có thể các chum này đã được sử dụng để đựng di cốt hoặc chứa thực phẩm.
Một hang động được tìm thấy tại Cánh đồng Chum với rất nhiều xương người và tro cốt bên trong.
Riêng
đối với bà Madeleine Colani (nhà khảo cổ học người Pháp), một trong những người sớm nhất tiến hành nghiên cứu về Cánh đồng chum đã khẳng định trong cuốn Mégalithes du Haut-Laos (Cự Thạch Cổ của Bắc Lào, năm 1935) rằng: “những chiếc chum khổng lồ này không phải dùng để ủ rượu vì không có dấu vết nào chứng minh điều đó”.
Rất nhiều chum với muôn vàn hình dạng, dáng đứng khác nhau.
Nhiều giả thuyết khác nhau được các nhà khảo cổ đưa ra để lý giải về nguồn gốc, vai trò của các chiếc chum ở đây... Tuy nhiên có lẽ sức mạnh từ các minh chứng vẫn chưa đủ để đi đến một đáp án cuối cùng về sự bí ẩn của Cánh đồng Chum.
Riêng đối với người dân nơi đây. Người ta tin rằng: trước đây có vị vua tên là Khun Cheung, sau khi đánh bại kẻ thù ông cho làm những cái chum để ủ lên men và chứa số lượng lớn rượu gạo (lao lao) để ăn mừng chiến thắng. Một truyền thuyết nữa cho rằng đây là những chiếc chum của những người khổng lồ bỏ lại sau khi đặt chân lên đất nước Lào.
Các thiếu nữ H’mông và trẻ em thích thú vui đùa trên những chiếc Chum tại đây.
Cánh
đồng Chum đến ngày nay được coi là một trong những địa điểm du lịch nguy hiểm nhất thế giới. Trong thời kỳ chiến tranh, không quân Mỹ đã rải
bom dày đặc khu
vực này do đó số lượng lớn bom mìn còn sót lại là rất lớn. Du khách đến
đây chỉ được tham quan ở vị trí an toàn và phải theo sự chỉ dẫn của các
biển báo bom chưa nổ.
Hiện nay chỉ có 3 khu vực tại Cánh đồng Chum mở cửa cho phép tham quan là: Bản Ang, Lắt Sén và Bản Sua.
Cánh
đồng Chum tại Bản Ang nằm trên một ngọn đồi gió lộng, xung quanh là khu
đồi trọc thưa thớt. Đây là địa điểm nổi tiếng nhất với 334 chum.
Bản Sua, nơi cách xa thị trấn Phonsavan nhất trong 3 điểm mở cửa cho du khách tham quan của Cánh đồng Chum.
Có
thể bí ẩn Cánh đồng Chum sẽ không bao giờ được giải đáp, hoặc ít nhất thì bây giờ nó vẫn là một ẩn số lớn. Tuy nhiên có một thực tế là chính vẻ đẹp khác lạ và những câu chuyện huyền bí về nguồn gốc những chiếc chum chưa có hồi kết này lại càng tăng sự hấp dẫn du khách.
Bộ VH-TT&DL nước Lào đang hoàn tất hồ sơ đề nghị UNESCO công nhận di sản văn hóa thế giới cho di tích huyền thoại này.
Mỗi năm tại Cánh đồng Chum có hơn 1 triệu lượt khách du lịch tham quan, trong đó hơn 60% là người nước ngoài.
Cùng nghía thêm một vài hình ảnh độc đáo về Cánh đồng Chum này nhé các bạn.
Nếu có dịp các bạn hãy đến nước bạn Lào và ghé thăm Cánh đồng kỳ bí này nhé!
Cánh đồng Chum là một khu vực văn hóa lịch sử gần thi xã Phonsavan, thuộc tỉnh Xiengkhuang của Lào, nơi có hàng ngàn
chum bằng đá nằm rải rác dọc theo cánh đồng thuộc Cao nguyên Xiengkhuang tại cuối phía bắc của dãy núi Trường Sơn. Trong Chiến tranh Việt Nam và
Chiến tranh bí mật, Cánh đồng chum được đề cập đến một cách đặc thù để chỉ cả vùng đồng bằng Xiengkhuang chứ không phải chỉ địa điểm văn hóa này.
Các nhà khảo cổ tin rằng các chum này có niên đại 1500 đến 2000 năm, được những người thuộc nhóm Môn-Khmer mà nền văn hóa của họ ngày nay không được người ta hiểu biết thấu đáo làm ra. Phần lớn các hiện vật khai quật có niên đại 500 trước Công nguyên - 800 sau Công Nguyên. Các nhà nhân loại và khảo cổ học cho rằng có thể các chum này đã được sử dụng để đựng di cốt hoặc chứa thực phẩm.
Các câu chuyện huyền thoại của người Lào cho rằng có những người khổng lồ đã từng định cư ở khu vực này. Theo một truyền thuyết khác, một vị vua cổ đại tên là Khun Cheung - đã tiến hành cuộc chiến chống lại kẻ thù thành công. Ông đã cho tạo lập cánh đồng chum để ủ lên men và chứa số lượng lớn rượu gạo lao lao để ăn mừng chiến thắng.
Người phương tây đầu tiên tiến hành khảo sát, nghiên cứu và ghi chép liệt kê các hiện vật của cánh đồng chum là một nhà khảo cổ học người Pháp tên là Madeleine Colani thuộc Viện Viễn đông Bác cổ (École Française d'Extrême Orient những năm 1930. Bà đã cùng với nhóm nghiên cứu của mình khai quật khu vực cánh đồng chum và phát hiện ra một hang động gần đấy với các di hài của con người, bao gồm cả xương và tro bị đốt. Các khai quật của bà là toàn diện nhất dù đã có những cuộc khai quật khác.
Một quả bom của Hoa Kỳ đã phá hỏng một động trong thời kỳ chiến tranh Việt Nam khi quân đội Pathet Lao sử dụng hang động làm căn c. Madeleine Colani suy doán, với nhiều bằng chứng kèm theo, rằng các cánh đồng chum có liên hệ với một con đường bộ hành từ bắc Ấn Độ. Cánh đồng chum vẫn là một trong những địa điểm khảo cổ nguy hiểm nhất thế giới. Những quả bom chưa nổ sót lại thời chiến tranh thuộc Chiến tranh bí mật vẫn gây thương thích mỗi tuần. Trong thời kỳ chiến tranh đó, không quân Mỹ đã rải bom dày đặc khu vực này. Du khách đến đây chỉ được tham quan an toàn ở 3 vị trí là Vị trí 1, 2 và Vị trí 3 và phải theo chỉ dẫn của các biển báo các quả bom chưa nổ nhưng nhiều người vẫn không để ý đến các biển báo này. Cánh đồng chum vẫn là một trong những địa điểm khảo cổ nguy hiểm nhất thế giới. Những quả bom chưa nổ sót lại thời chiến tranh thuộc Chiến tranh bí mật vẫn gây thương thích mỗi tuần. Trong thời kỳ chiến tranh đó, không quân Mỹ đã rải bom dày đặc khu vực này. Du khách đến đây chỉ được tham quan an toàn ở 3 vị trí là Vị trí 1, 2 và Vị trí 3 và phải theo chỉ dẫn của các biển báo các quả bom chưa nổ nhưng nhiều người vẫn không để ý đến các biển báo này.Cánh Đồng Chum, tỉnh lị Xiêng Khoảng (Lào) là một trong những địa điểm hứng chịu nhiều trận bom khốc liệt của Mỹ trong chiến tranh; đến nay vẫn là một trong những địa điểm khảo cổ nguy hiểm nhất thế giới.
Các nhà khảo cổ tin rằng các chum này có niên đại 1500 đến 2000 năm, được những người thuộc nhóm Môn-Khmer mà nền văn hóa của họ ngày nay không được người ta hiểu biết thấu đáo làm ra. Phần lớn các hiện vật khai quật có niên đại 500 trước Công nguyên - 800 sau Công Nguyên. Các nhà nhân loại và khảo cổ học cho rằng có thể các chum này đã được sử dụng để đựng di cốt hoặc chứa thực phẩm.
Các câu chuyện huyền thoại của người Lào cho rằng có những người khổng lồ đã từng định cư ở khu vực này. Theo một truyền thuyết khác, một vị vua cổ đại tên là Khun Cheung - đã tiến hành cuộc chiến chống lại kẻ thù thành công. Ông đã cho tạo lập cánh đồng chum để ủ lên men và chứa số lượng lớn rượu gạo lao lao để ăn mừng chiến thắng.
Người phương tây đầu tiên tiến hành khảo sát, nghiên cứu và ghi chép liệt kê các hiện vật của cánh đồng chum là một nhà khảo cổ học người Pháp tên là Madeleine Colani thuộc Viện Viễn đông Bác cổ (École Française d'Extrême Orient những năm 1930. Bà đã cùng với nhóm nghiên cứu của mình khai quật khu vực cánh đồng chum và phát hiện ra một hang động gần đấy với các di hài của con người, bao gồm cả xương và tro bị đốt. Các khai quật của bà là toàn diện nhất dù đã có những cuộc khai quật khác.
Một quả bom của Hoa Kỳ đã phá hỏng một động trong thời kỳ chiến tranh Việt Nam khi quân đội Pathet Lao sử dụng hang động làm căn c. Madeleine Colani suy doán, với nhiều bằng chứng kèm theo, rằng các cánh đồng chum có liên hệ với một con đường bộ hành từ bắc Ấn Độ. Cánh đồng chum vẫn là một trong những địa điểm khảo cổ nguy hiểm nhất thế giới. Những quả bom chưa nổ sót lại thời chiến tranh thuộc Chiến tranh bí mật vẫn gây thương thích mỗi tuần. Trong thời kỳ chiến tranh đó, không quân Mỹ đã rải bom dày đặc khu vực này. Du khách đến đây chỉ được tham quan an toàn ở 3 vị trí là Vị trí 1, 2 và Vị trí 3 và phải theo chỉ dẫn của các biển báo các quả bom chưa nổ nhưng nhiều người vẫn không để ý đến các biển báo này. Cánh đồng chum vẫn là một trong những địa điểm khảo cổ nguy hiểm nhất thế giới. Những quả bom chưa nổ sót lại thời chiến tranh thuộc Chiến tranh bí mật vẫn gây thương thích mỗi tuần. Trong thời kỳ chiến tranh đó, không quân Mỹ đã rải bom dày đặc khu vực này. Du khách đến đây chỉ được tham quan an toàn ở 3 vị trí là Vị trí 1, 2 và Vị trí 3 và phải theo chỉ dẫn của các biển báo các quả bom chưa nổ nhưng nhiều người vẫn không để ý đến các biển báo này.Cánh Đồng Chum, tỉnh lị Xiêng Khoảng (Lào) là một trong những địa điểm hứng chịu nhiều trận bom khốc liệt của Mỹ trong chiến tranh; đến nay vẫn là một trong những địa điểm khảo cổ nguy hiểm nhất thế giới.
Địa điểm khảo cổ nhiều biển cấm
Khởi hành từ bến xe Nước ngầm, sau hành trình 18 tiếng, kể cả thời gian làm thủ tục thông quan tại cửa khẩu Nậm Cắn, đúng 12h trưa chúng tôi có mặt tại Xiêng Khoảng thuộc nước bạn Lào địa danh nổi tiếng với cái tên Cánh Đồng Chum.
Trong chiến tranh Việt Nam, Cánh Đồng Chum được nhắc đến như là một địa danh đặc thù để chỉ cả vùng cao nguyên Xiêng Khoảng, chứ không chỉ riêng khu di tích chứa hàng nghìn chum cổ; nơi tướng phỉ Vàng Pao được bổ nhiệm làm tỉnh trưởng Xiêng Khoảng trong thời kỳ chính phủ trung lập của Lào.
Từ Phonesavanh, thủ phủ Xiêng Khoảng, bắt tuk tuk với giá 45.000 kip (khoảng 115.000 đồng) cho quãng đường 7km tới cánh đồng chum một là một trong ba địa điểm được tham quan.
Khởi hành từ bến xe Nước ngầm, sau hành trình 18 tiếng, kể cả thời gian làm thủ tục thông quan tại cửa khẩu Nậm Cắn, đúng 12h trưa chúng tôi có mặt tại Xiêng Khoảng thuộc nước bạn Lào địa danh nổi tiếng với cái tên Cánh Đồng Chum.
Trong chiến tranh Việt Nam, Cánh Đồng Chum được nhắc đến như là một địa danh đặc thù để chỉ cả vùng cao nguyên Xiêng Khoảng, chứ không chỉ riêng khu di tích chứa hàng nghìn chum cổ; nơi tướng phỉ Vàng Pao được bổ nhiệm làm tỉnh trưởng Xiêng Khoảng trong thời kỳ chính phủ trung lập của Lào.
Từ Phonesavanh, thủ phủ Xiêng Khoảng, bắt tuk tuk với giá 45.000 kip (khoảng 115.000 đồng) cho quãng đường 7km tới cánh đồng chum một là một trong ba địa điểm được tham quan.
|
| Toàn cảnh cánh đồng Chum, khu vực số 1 nhìn từ trên cao. |
Cánh
Đồng Chum gồm ba khu vực, trong thời kỳ chiến tranh đây là một trong những địa điểm hứng chịu nhiều trận bom khốc liệt của Mỹ và đến ngày nay
vẫn là một trong những địa điểm khảo cổ nguy hiểm nhất thế giới.
Du khách có thể tham quan ba địa điểm với những chỉ dẫn của MAG (Mines Advisory Group - Tổ chức phòng chống bom mìn quốc tế). Tuy nhiên, vẫn có những du khách không tuân theo hoặc không để ý những cột mốc chỉ dẫn và thỉnh thoảng thương vong vẫn xảy ra.
Một số người trong nhóm chúng tôi khi mải mê chụp ảnh đã quên cả những cột mốc an toàn hai màu trắng đỏ in dấu của MAG, mà bước ra khỏi khu vực an toàn tới cả mét trong khi không nhận được sự nhắc nhở cần thiết nào.
Cánh đồng bí ẩn
Tồn tại nhiều truyền thuyết về cánh đồng Chum nhưng các nhà khảo cổ tin rằng, các chum này có niên đại 1.500 đến 2.000 năm, được những người thuộc nhóm Môn-Khmer mà nền văn hóa của họ ngày nay vẫn còn nhiều bí ẩn.
Trong một số cuộc khai quật, việc tìm thấy hài cốt và tro cốt tại đây khiến một số nhà nhân chủng và khảo cổ học cho rằng có thể các chum này đã được sử dụng để đựng di cốt, vật dụng của người quá cố theo phong tục của một dân tộc Lào cổ là người Puôn, hoặc chứa thực phẩm.
Trong khi đó một số câu chuyện huyền thoại của người Lào cho rằng, có những người khổng lồ đã từng định cư ở khu vực này. Và theo một trong những truyền thuyết nổi tiếng và được nhiều du khách lẫn dân bản địa nhắc đến nhất thì vị vua cổ đại tên là Khun Cheung đã cho tạo lập cánh đồng chum để ủ lên men và chứa số lượng lớn rượu gạo lao lao để ăn mừng chiến thắng sau khi ông đánh bại kẻ thù.
Tại cánh đồng Chum số một có hai khu vực lớn có thể chiêm ngưỡng những chum đá, men theo cổng vào khoảng 3-400 m dốc lên một quả đồi là địa điểm tồn tại chiếc chum lớn nhất với đường kính 2,5 m cao 2,57 m nặng hàng tấn.
Địa điểm này có thể nhìn bao quát xuống dưới nơi có hàng trăm chum cổ kích thước tương tự nhau và đặc biết là có một chum duy nhất còn tồn tại nắp đậy tuy đã bị vỡ một phần.
Trên những quả đồi mọc toàn cỏ dại đã được đốt dọn còn lẻ tẻ những cụm chum vài ba chiếc ẩn dưới tán cây.
Dưới đây là một số hình ảnh về cánh đồng chum:
Du khách có thể tham quan ba địa điểm với những chỉ dẫn của MAG (Mines Advisory Group - Tổ chức phòng chống bom mìn quốc tế). Tuy nhiên, vẫn có những du khách không tuân theo hoặc không để ý những cột mốc chỉ dẫn và thỉnh thoảng thương vong vẫn xảy ra.
Một số người trong nhóm chúng tôi khi mải mê chụp ảnh đã quên cả những cột mốc an toàn hai màu trắng đỏ in dấu của MAG, mà bước ra khỏi khu vực an toàn tới cả mét trong khi không nhận được sự nhắc nhở cần thiết nào.
Cánh đồng bí ẩn
Tồn tại nhiều truyền thuyết về cánh đồng Chum nhưng các nhà khảo cổ tin rằng, các chum này có niên đại 1.500 đến 2.000 năm, được những người thuộc nhóm Môn-Khmer mà nền văn hóa của họ ngày nay vẫn còn nhiều bí ẩn.
Trong một số cuộc khai quật, việc tìm thấy hài cốt và tro cốt tại đây khiến một số nhà nhân chủng và khảo cổ học cho rằng có thể các chum này đã được sử dụng để đựng di cốt, vật dụng của người quá cố theo phong tục của một dân tộc Lào cổ là người Puôn, hoặc chứa thực phẩm.
Trong khi đó một số câu chuyện huyền thoại của người Lào cho rằng, có những người khổng lồ đã từng định cư ở khu vực này. Và theo một trong những truyền thuyết nổi tiếng và được nhiều du khách lẫn dân bản địa nhắc đến nhất thì vị vua cổ đại tên là Khun Cheung đã cho tạo lập cánh đồng chum để ủ lên men và chứa số lượng lớn rượu gạo lao lao để ăn mừng chiến thắng sau khi ông đánh bại kẻ thù.
Tại cánh đồng Chum số một có hai khu vực lớn có thể chiêm ngưỡng những chum đá, men theo cổng vào khoảng 3-400 m dốc lên một quả đồi là địa điểm tồn tại chiếc chum lớn nhất với đường kính 2,5 m cao 2,57 m nặng hàng tấn.
Địa điểm này có thể nhìn bao quát xuống dưới nơi có hàng trăm chum cổ kích thước tương tự nhau và đặc biết là có một chum duy nhất còn tồn tại nắp đậy tuy đã bị vỡ một phần.
Trên những quả đồi mọc toàn cỏ dại đã được đốt dọn còn lẻ tẻ những cụm chum vài ba chiếc ẩn dưới tán cây.
Dưới đây là một số hình ảnh về cánh đồng chum:
|
|
Truyền
thuyết về những chiếc chum đá rằng, đây là những bình ủ rượu mà vị vua cổ đại Khun Cheung đã dùng để khao quân sau khúc khải hoàn. Tuy nhiên, các nhà khảo cổ học nghiêng về giả thuyết cho rằng, Cánh
đồng Chum là một nghĩa trang khổng lồ, mỗi một chiếc chum là một chiếc quách dùng để an táng một xác người. Trong khi đó Soulivan Vincent, người Pháp, chủ khách sạn ở Phonesavanh - người đã sống ở Xiêng Khoảng nhiều năm - lại cho rằng, khu vực Cánh đồng Chum trước đây có thể là nơi
trung chuyển hàng hóa từ các nơi đổ về. Các chum to nhỏ có thể dùng để chứa thóc gạo, muối hoặc hàng hóa khác. Vincent lập luận: “Xiêng Khoảng nằm đúng ngã ba miền Trung Lào, muốn tới Luong Prabang hay Viientiane đều phải dừng chân nghỉ ở đây”.
|
|
|
Cũng suốt những năm tháng bom đạn khốc liệt, hàng chục nghìn bộ đội Việt Nam, bộ đội Lào đã ngã xuống mảnh đất này. Không xa khu cánh đồng Chum ở Bản Ang, những người con Việt Nam tới Phonesavanh cần phải tới Đài tưởng niệm liệt sỹ Việt Lào.
|
|
|
Trải
dài mấy trăm mét, men theo triền đồi, gần 400 cái chum đá cổ to, nhỏ đủ
cỡ nằm rải rác. Không ai rõ chúng được làm ra như thế nào, nằm ở đó từ bao giờ và được dùng vào việc gì.
|
|
|
Gần
2.000 chum đứng riêng lẻ hay đứng thành nhóm nằm rải rác trong 50 địa điểm thuộc tỉnh Xieng Khouang, với hình dáng cao 1-3m và đường kính 1-3m. Hình dạng của chúng cũng không điển hình. Cái thắt núm, cái miệng thẳng, cái vuông vức, cái lại như quả dưa... Chạm tay vào những khối đá sần sù, lên “mốc” xanh thời gian đang nằm yên lặng trên nền đất, người ta mơ hồ cảm nhận được những bí ẩn lịch sử to lớn mà nó chứa đựng.
|
|
|
Các
nhà khảo cổ đồng ý rằng, các chum này liên quan đến các mộ táng, nhưng không nhất trí về niên đại của chúng. Trước đây, các nhà khoa học ước tính niên đại của chum là từ năm 500 trước Công nguyên đến năm 500, nhưng các tính toán gần đây cho rằng chúng có niên đại từ thế kỷ 9 đến thế kỷ 10.
|
|
|
Bà
Julie Van Den Bergh, nguời của tổ chức MAG cho biết: "Chỉ sau khi cánh đồng Chum được gỡ sạch mìn và việc này phải mất nhiều năm, lúc ấy các nhà khảo cổ mới có thể
tự do nghiên cứu để đưa ra lời giải đáp chính xác cho các câu hỏi: ai làm chum, làm khi nào và tại sao làm.
|
|
|
Cụm
chum nằm trên đỉnh đồi ngay cổng vào có hình thù khác nhau. Qua thời gian và chiến tranh, nhiều chiếc chum đã không còn nguyên vẹn và xiêu vẹo. Cái lớn nhất có đường kính 2,5 m và cao tới 2,57 m, nặng đến hàng tấn. Cái nhỏ nhất chỉ cỡ một người ôm. Đa phần những chiếc chum không có
nắp với đủ dạng vuông tròn, không cái nào giống cái nào.
|
|
|
Một
nhà sư Lào tham quan trên cánh đồng chum. Rất nhiều năm trước, người bản xứ còn chưa rõ giá trị của những chiếc chum cổ. Nhiều người vận chuyển chum về nhà để đựng đồ đạc hay đơn giản để... trồng hoa. Chỉ sau khi cơ quan hữu quan phát lời kêu gọi, người dân mới biết giá trị văn hóa lớn lao của những chiếc chum và đem trả lại đúng vào vị trí cũ. Hiện, cánh đồng Chum được các chuyên gia thuộc Tổ chức UNESCO nghiên cứu, khảo sát lại vị trí, đánh dấu toàn bộ số chum để có thể trở thành di sản văn hoá thế giới - một di sản bằng đá ở Đông
Dương.
|
Gửi ý kiến của bạn
%7Cutmcsr%3D(direct)%7Cutmcmd%3D(none)%3B%2B__utmv%3D104686126.-%3B)