2:08 SA
Thứ Sáu
29
Tháng Ba
2024

Ở Bên Kia Bức Tường Phân Chia Hai Đảng Cộng Sản Trung Quốc và Việt Nam - Nguyễn Quốc Khải

29 Tháng Mười 201312:00 SA(Xem: 9580)

Đảng Cộng Sản Việt Nam ở trong tình trạng hơi hỗn độn, nhưng Đảng Cộng Sản Trung Quốc chỉ có chút ít để dậy dỗ Đảng Cộng Sản Việt Nam.

trung-quoc-viet-nam-large

Nguồn hình: economist.com.

Across the party wall
The Economist
26-10-2013

Nếu những đề tài cấp thiết sau đây nhắc nhở đến Trung Quốc, quý vị hãy dành một ý nghĩ cho Việt Nam: thảo luận về hiến pháp; cố gắng giảm bớt những đặc quyền của những doanh nghiệp do nhà nước làm chủ; sự tức giận về tham nhũng của giới chức chính quyền; bồi thường đất tịch thu không thỏa đáng; ngăn cấm bất đồng quan điểm trên mạng; công nhận cải tổ kinh tế thêm không chỉ mong muốn mà còn cần thiết; và trong chính trị, bằng chứng của những cuộc tranh chấp mãnh liệt giữa lãnh tụ cao cấp thuộc các phe nhóm khác nhau.
Trung Quốc và Việt Nam là hai trong một vài Đảng Cộng Sản còn đang nắm chính quyền, do đó khó ngạc nhiên khi thấy rằng hai nước đang phải đối phó với nhiều vấn đề tương tự. Tuy nhiên điều có thể báo nguy họ nhiều nhất là việc thiếu những giải pháp rõ ràng. Cả hai đảng dự trù những cuộc họp của những ủy ban trung ương vào mùa thu này. Cả hai đại hội được thấy trước là rất quan trọng đối với sự tiến hóa của việc cải tổ quốc gia. Đại Hội của Trung Quốc sẽ diễn ra trong tháng tới. Đại Hội của Việt Nam đã qua, cho thấy một vài dấu hiệu rõ rệt của một cách suy nghĩ mới. Đảng Cộng Sản Việt Nam xem ra đang ở trong tình trạng khó khăn rắc rối.

Ưu tiên trong chương trình nghị sự của Cộng Sản Việt Nam là những đề nghị thay đổi hiến pháp của quốc gia. Bản hiến pháp hiện nay, được chấp nhận vào năm 1992, và sửa đổi lần cuối cùng vào năm 2001, không phản ảnh nền kinh tế và xã hội cởi mở hơn của Việt Nam ngày nay. Một bản thảo hiến pháp tu chính đã được phổ biến vào đầu năm nay để dò phản ứng của công chúng. Kết quả gây hoảng hốt: hơn 26 triệu bình luận đã nhận được. Trong số đó có nhiều điều đảng không muốn nghe.

Ba mệnh đề đặc biệt đã lôi cuốn sự chú ý. Những người cấp tiến hi vọng hiến pháp có thể bảo đảm ngành tư pháp độc lập. Hiện tại, hiến pháp hứa rằng nhà nước “không ngừng tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa”. Một số người đã hi vọng thay đổi Điều 4. Điều này tôn vinh vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng Sản là “lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội” trong một chế độ độc đảng. Thứ ba, Điều 19 tuyên bố rằng “khu vực kinh tế quốc doanh giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân.” Nhiều người lập luận rằng điều này vừa lỗi thời vừa tai hại. Việt Nam đang phải chịu đựng ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng nợ nần một phần gây ra bởi sự phá gia bại sản của những doanh nghiệp nhà nước. Mức phát triển kinh tế ở khoảng 5% không đủ cung cấp việc làm cho dân cư trẻ và kinh tế khó có thể khá hơn vào năm tới.

Dọn sạch khu vực nhà nước, có lẽ bằng cách tư nhân hóa những công ty có lời (thí dụ như những công ty làm rượu) và thu dọn những công ty lỗ lã (hầu hết những công ty còn lại), là một điều kiện tiên quyết để có thể phục hồi tình trạng phát triển nhanh hơn. Cũng rất cần thiết nếu Việt Nam thành công trong việc tham gia vào hiệp ước tự do thương mại do Hoa Kỳ lãnh đạo, Hợp Tác Xuyên Thái Bình Dương. Nhưng dẹp bỏ “khu vực nhà nước” là một điều kinh hoàng đối với nhiều người. Không những những viên chức chính quyền là những người tham nhũng được hưởng lợi vì những liên hệ kinh doanh. Hệ thống còn giúp bào chữa chế độ độc đảng.

Sau đại hội, các ủy ban sẽ tiếp tục sửa đổi văn từ của bản hiến pháp một cách vá víu. Nhưng có vẻ rõ ràng là nhiều điều sẽ bị lẫn tránh. Việt Nam sẽ còn mang nợ đối với một văn kiện công khai nhìn nhận sự biến cải sâu sa mà nước này đã trải qua với đổi mới (“renovation”) vào năm 1986, nói chi đến những sự thay đổi nhanh chóng.

Thí dụ của Trung Quốc không giúp gì được nhiều ở đây, mặc dù nước này cũng đã thảo luận về hiến pháp. Sự khác biệt quan trọng là tại Trung Quốc, những người chỉ trích Đảng Cộng Sản muốn đảng tôn trọng hiến pháp hiện hữu. Hiến pháp hứa bình đẳng, những tự do phát biểu, hội họp và tôn giáo, và một ngành tư pháp độc lập, Đảng Cộng Sản phe lờ tất cả những thứ này. Ngay cả vai trò lãnh đạo của đảng cũng chỉ đề cập đến trong lời tựa thay vì trong thân của bản hiến pháp. Do đó những tháng vừa qua đã chứng kiến báo chí của nhà nước xỉ vả “chủ nghĩa hợp hiến” – một quan niệm táo bạo đòi hỏi hiến pháp phải được tôn trọng – như một phương cách mới nhất mà phương Tây sử dụng để phá hoại Trung Quốc bằng cách lén lút đưa vào những ý tưởng phóng khoáng gây đổ vỡ một cách nguy hiểm.

Điều 4 sẽ ít là một vấn đề hơn tại Việt Nam nếu đảng không bị thiếu tôn trọng như thế. Một phần, đây chính là hậu quả của sự quản lý kinh tế tồi tệ trong những năm gần đây. Một phần, nó phản ảnh sự kinh tởm đối vớ nạn tham nhũng trong chính quyền lan tràn khắp nơi, đặc biệt ngay tại trung tâm chính phủ. Đây là một lý do giải thích tại sao trong một cuộc bỏ phiếu vào mùa xuân năm nay tại Quốc Hội, cơ quan này tỏ ra dám làm hơn là nghị viện của Trung Quốc, gần một phần ba đại biểu bầy tỏ sự thiếu tin cậy vào vị thủ tướng, Nguyễn Tấn Dũng. Sự tức giận đối với một chính quyền tham nhũng cũng giải thích tại sao Đoàn Văn Vươn, một nông dân nuôi cá ở miền Bắc bị cầm tù năm năm vào tháng Tư, trở thành một anh hùng dân tộc. Tội ác của ông Vươn là bảo vệ đất đai của mình bằng súng và chất nổ do ông tự làm, khi viên chức chính quyền đến nơi tịch thu nó. Những sự chiếm đoạt đất đai cũng là một nguyên do thông thường gây ra những chống đối tại Trung Quốc và những cải tổ về một chế độ sở hữu đất đai đã nuôi dưỡng những sự lạm dụng có thể (hoặc hay hơn, nên) là một trong những quyết định lớn lao đã được công bố tại đại hội đảng của Trung Quốc.

Cho tôi gặp người lãnh đạo của ông

Tại Trung Quốc cũng vậy, người nào đứng lên phản đối thường được tôn sùng như những danh nhân qua mạng thông tin xã hội. Tại Việt Nam, cũng như tại Trung Quốc, trong năm nay đã xẩy ra một cuộc đàn áp không nương tay đối với bất đồng chính kiến trên mạng với hàng chục người bị bắt giam và những giới hạn mới về đàm luận trực tuyến. Tại Việt Nam, chỉ có những “thông tin cá nhân, ” và không phải những bài báo, mới được phép trao đổi trên mạng. Đây xem ra là một cố gắng yểu mệnh nhắm đòi lại sự độc quyền về tin tức đại chúng mà đảng được hưởng trước khi có Internet. Ngay cả nếu sự đàn áp có thể được thi hành, nó cũng đã quá muộn để dập tắt được những sự chỉ trích chua cay về đảng và chính quyền đang được nung nấu tại Việt Nam, cũng như tại Trung Quốc.

Sự chỉ trích chua cay này được khích động bởi nhận thức rằng những lãnh tụ đảng ít chú trọng đến quyền lợi quốc gia hơn là bảo vệ quyền lực của mình chống lại những đối thủ ghen tị. Tại Trung Quốc, việc thất sủng của Bạc Hy Lai (Bo Xilai), một lãnh tụ địa phương nhiều tham vọng, thu hút sự chú ý hiếm hoi của quần chúng về những cuộc đấu đá không thương tiếc trong giới chính trị cao cấp. Tại Việt Nam, Ông Dũng, thủ tướng, xem ra là mục tiêu của một chiến dịch phát động bởi những lãnh tụ bảo thủ, như Chủ Tịch Trương Tấn Sang. Sự khác biệt là tại Trung Quốc, sự tranh chấp phe phái tạo ra một kẻ thắng cuộc rõ ràng là Tập Cận Bình (Xi Jinping), chủ tịch đảng. Một phần của vấn đề Việt Nam là không ai biết chắc là người nào thật sự nắm quyền.
Nguyễn Quốc Khải


Across the Party Wall

Vietnam’s Communist Party is in a bit of a mess, but China’s may have little to teach it

The Economist
Oct 26t, 2013

If the following pressing themes remind you of China, spare a thought for Vietnam: a debate over the constitution; efforts to curb the privileges of state-owned enterprises; fury over official corruption; poorly compensated land-grabs; new restrictions on online dissent; a recognition that further economic reform is not just desirable but essential; and, in politics, evidence of fierce factional struggles among high leaders.

China and Vietnam have two of the few Communist Parties still in power, so it is hardly surprising that they face many of the same problems. What might alarm them most, however, is the shortage of obvious solutions. Both parties scheduled meetings of their central committees this autumn. Both plenums were seen in advance as important in the evolution of national reforms. China’s plenum is due next month. Vietnam’s has come and gone, producing few apparent signs of new thinking. The Communist Party of Vietnam seems in more of a pickle.

High on the Vietnamese communists’ agenda were proposed changes to the country’s constitution. The current version, adopted in 1992 and last tweaked in 2001, no longer reflects the more open economy and society that Vietnam has become. A revised draft was distributed for public reaction early this year. The result was startling: more than 26m comments were received. Many were not ones the party wanted to hear.

Three clauses in particular attracted attention. Liberals hoped the constitution might guarantee an independent judiciary. At present it promises that the state “shall unceasingly strengthen socialist legality”. Some had also hoped for a change to Article Four, which enshrines the role of the Communist Party as “the force leading the state and society” in a one-party system. And third, many people argued that Article 19, which declares that “the state economic sector shall play the leading role in the national economy”, is both obsolete and damaging. Vietnam is suffering from the effects of a debt crisis brought on partly by the profligacy of its state-owned enterprises. Economic growth of around 5% a year is too slow to provide jobs for a young population, and the economy is unlikely to do much better next year.

Cleaning up the state sector, perhaps by privatising the profitable bits (brewers, for example) and trimming the loss-makers (most of the rest), is a prerequisite for returning to faster growth. It may also be essential if Vietnam succeeds in joining an American-led free-trade agreement, the Trans-Pacific Partnership. But dismantling the “state economic sector” is terrifying for many. Not only are officials corrupt beneficiaries of business links. The system also helps to justify single-party rule.

After the plenum, committees will continue tinkering with the constitution’s wording. But it seems clear that much will be dodged. Vietnam will still be saddled with a charter that barely recognises the profound transformation it underwent with doi moi (“renovation”) in 1986, let alone the rapid changes since.

China’s example is not much help here, even though it too has been debating its constitution. The crucial difference is that, in China, the party’s critics want it simply to respect the present constitution. That document promises equality, freedoms of speech, assembly and religion, and an independent judiciary, all of which the Communist Party ignores. Even the party’s leading role is mentioned only in the preamble rather than in the body of the document. So recent months have seen China’s official press rail against “constitutionalism”—ie, the outrageous notion that the constitution should be respected—as the latest way in which the West is seeking to undermine the country by sneaking in dangerously subversive liberal notions.

Article Four would be less of an issue in Vietnam if the party were not held in such disrespect. Partly this is a consequence of the economic mismanagement of recent years. Partly it reflects disgust with official corruption, seen as pervasive, especially at the very heart of government. This is one reason why, in a vote in the spring in the National Assembly, which shows more gumption than China’s equivalent parliament, nearly one-third of members expressed low confidence in the prime minister, Nguyen Tan Dung. Anger at a corrupt government also explains why Doan Van Vuon, a northern fish farmer jailed for five years in April, became a folk hero. His crime was to defend his land, with homemade guns and explosives, when officials came to confiscate it. Land-grabs are a common cause of protest in China, too, and reforms to the land-ownership system that fosters the abuses could (or, rather, should) be one of the big decisions announced at its party plenum.

Take me to your leader

In China, too, those who stand up are often lionised through social media. In Vietnam, as in China, a crackdown has taken place this year on vocal online dissent, with dozens locked up and new limits to online discourse. In Vietnam only “personal information”, and not news articles, may be exchanged online. This seems to be a doomed attempt to reclaim the monopoly on sources of mass information that the party enjoyed before the internet arrived. Even if the crackdown were enforceable, it would be too late to extinguish the cynicism about party and government that is smouldering in Vietnam, as in China.

That cynicism is fuelled by the perception that party leaders are less interested in the national good than in protecting their own power from attacks by envious rivals. In China the downfall of Bo Xilai, an ambitious provincial leader, drew rare, public attention to the bareknuckle fights in elite politics. In Vietnam Mr Dung, the prime minister, seems the target of a campaign by more conservative party leaders, such as President Truong Tan Sang. The difference is that in China, factional struggle has produced a clear winner in Xi Jinping, the party leader. Part of Vietnam’s problem is that nobody seems sure who is really in charge.
Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn
10 Tháng Tư 2011(Xem: 11383)
Việt Nam trên National Geographic Cảnh vật và con người Việt Nam là nguồn cảm hứng sáng tác của không ít nhiếp ảnh gia nổi tiếng trên thế giới. Một số bức ảnh này đã được lựa chọn để đăng trên tạp chí uy tín National Geographic
05 Tháng Tư 2011(Xem: 11921)
29 Tháng Ba 2011(Xem: 12721)
Viện Bảo Tàng Albert Kahn vùng ngoại ô Hauts-de-Seine sát cạnh Paris lưu trữ một bộ sưu tập hiếm hoi ảnh màu về Việt Nam chụp ngay từ đầu thế kỷ 20. Phần lớn album này chụp trong năm 1915
24 Tháng Ba 2011(Xem: 19200)
Vào đầu thập niên 1960, nhiều hãng xe gắn máy ào ạt ra đời tại Nhật, cuối cùng theo luật thư hùng đào thải chỉ có những hãng có khả năng cải tiến mới sống còn. Lúc xe Nhật sang Việt Nam cũng là lúc các hãng xe gắn máy Nhật bắt đầu tung ra thế giới với nhiều cải tiến làm cho phẩm chất xe Nhật vượt hẳn các xe Tây phương
22 Tháng Ba 2011(Xem: 15436)
Vũ khí tối tân nhất thế giới của Mỹ Để phục vụ mục tiêu quốc phòng của mình, Mỹ đã và đang trang bị cho quân đội những vũ khí tối tân nhất thế giới hiện nay.
06 Tháng Ba 2011(Xem: 12695)
Câu chuyện về Facebook và Mark Zuckerberg đã được viết thành sách. Từ đó, các nhà làm phim Hollywood tiếp tục chuyển thể thành phim
03 Tháng Ba 2011(Xem: 16448)
VIỆT NAM VỚI NHỮNG TÀI LIỆU LỊCH SỬ
21 Tháng Hai 2011(Xem: 12196)
Ý tưởng dân chủ đã thấm vào sinh mạng của họ, vào trong máu, trong xương cốt. Một dân tộc như thế mà không hưng thịnh thì ai hưng thịnh. Một dân tộc như thế không thống trị thế giới thì ai có thể thống trị thế giới.
17 Tháng Hai 2011(Xem: 10751)
Từ “Tahrir” nghĩa là giải phóng. Đây là từ nói tới cái điều đang thét lên đòi tự do trong tâm hồn chúng ta. Hãy để nó mãi mãi nhắc chở chúng ta về nhân dân Ai Cập, về những việc họ đã làm, về những điều mà họ ủng hộ và về cách thức họ thay đổi đất nước của mình và trong khi làm như thế họ đã thay đổi cả thế giới. Xin cám ơn các vị.
15 Tháng Hai 2011(Xem: 11032)
Con người sống như thể sẽ không bao giờ chết … Nhưng rồi sẽ chết như chưa từng sống bao giờ " .
15 Tháng Hai 2011(Xem: 11453)
Khi còn sống, đã có lúc cha dạy các con phải biết đầu tư thương mại để dành tiền bạc vào những trương mục tiết kiệm, những bất động sản, những chứng khoán... nhưng bây giờ cha biết rằng mình đã lầm
09 Tháng Hai 2011(Xem: 12059)
Các lãnh đạo quốc phòng Mỹ nói chiếc máy bay ném bom tàng hình không người lái đã thực hiện chuyến bay thử đầu tiên.
04 Tháng Hai 2011(Xem: 19270)
Tết Nguyên Đán là ngày lễ thiêng liêng của người Việt. Người Việt Nam chuẩn bị đầy đủ tinh thần và vật chất cho ngày Tết. Người Việt Nam theo tôn giáo nào cũng tôn trọng ngày Tết
30 Tháng Giêng 2011(Xem: 12787)
Một mặt giữ gìn tiếng nói và nếp sống của mình nhưng mặt khác người Việt tại Úc được coi là lớp người nhanh chóng hội nhập vào nhịp sống của đất nước này
24 Tháng Giêng 2011(Xem: 12415)
Điều mà chúng ta biết chắc là đa số những người sắp “ra đi” đều lo lắng thiết tha cho “người ở lại,” và nghĩ rằng mình còn có thì giờ thu xếp mọi việc trước khi “ra đi.” Tiếc thay, khi xe buýt bất thình lình tới đón đi “ngao du,” chúng ta vội vàng lên xe nên không giúp gì cho những “người ở lại
13 Tháng Giêng 2011(Xem: 17135)
It does not mean the above mentioned will all pass but they might have to watch their health and danger in their life.
12 Tháng Giêng 2011(Xem: 14317)
Tối 10/11, ở câu lạc bộ Lexington Armory, New York (Mỹ) diễn ra buổi trình diễn hoành tráng nhất trong năm của Victoria’s Secret với một rừng ‘thiên thần’ quyến rũ: Rosie Huntington, Jessica Stam, Adriana Lima, Alessandra Ambrosio... Sân khấu hoành tráng của đêm thời trang Victoria's Secret.
11 Tháng Giêng 2011(Xem: 44194)
Các giới chức của Bộ Quốc phòng và không quân Hoa Kỳ đã ký kết một hợp đồng Mỹ cung cấp 20 chiếc máy bay chiến đấu F-35 cho Việt Nam. Việc này sẽ giúp thêm cho quốc gia vốn có thế lực quân sự ở khu vực Đông Nam Á, với loại máy bay tránh ra-đa này
09 Tháng Giêng 2011(Xem: 14593)
Thân mời quý vị mở hình xem lễ trao gỉải nobel 2010 rất trang trọng tại Thụy Điển và Na Uy, Đặc biệt giải nobel hoà bình để ghế trống với Bằng và hộp Quà [1 ,490.000 USD] là của Ông Lưu Hiểu Ba.
06 Tháng Giêng 2011(Xem: 13349)
CHÀO MỪNG NĂM 2011. NHÌN LẠI VỚI NHỮNG HÌNH ẢNH GÂY SỬNG SỐT NHẤT 2010 THEO GHI NHẬN CŨA TẠP CHÍ TIMES
04 Tháng Giêng 2011(Xem: 13821)
Có cả những cung điện được UNESCO ghi nhận như một di sản văn hóa thế giới. Đối với người Pháp, cung điện là một niềm tự hào, một biểu tượng quyền lực của các vương triều phong kiến.
04 Tháng Giêng 2011(Xem: 12483)
rong thời gian gần đây một dạng lừa đảo tinh vi mới xuất hiện nhằm vào những chủ sở hữu nhà đang gặp khó khăn trong việc trả tiền nợ nhà hàng tháng
04 Tháng Giêng 2011(Xem: 17417)
một trong những công tác ngoạn mục nhất và nguy hiểm nhất của binh chủng này là cuộc hành quân đột kích giải cứu tù binh Mỹ tại nhà tù Sơn Tây, cách Hà Nội 23 miles về hướng Tây Bắc Việt.
03 Tháng Giêng 2011(Xem: 15401)
Giao thừa 2011 “gõ cửa” thế giới Thế giới bắt đầu bước sang năm mới 2011, với lễ đón giao thừa được tiến hành ở khắp các thành phố lớn khi năm mới lần lượt “lướt qua”.
18 Tháng Mười Hai 2010(Xem: 20831)
Chanh trừ được các bệnh ung thư Đây là một tin mới nhất của Y Khoa, để chống lại bệnh ung thư Các bạn hảy chú ý đọc nó thật kỹ bản điện tín nầy mà người ta mới vừa
17 Tháng Mười Hai 2010(Xem: 12543)
Với khả năng ngụy trang độc đáo, họa sĩ Liu Bo Lin (người Trung Quốc) có thể biến thành "người tàng hình", khiến người đi đường khó nhận ra sự hiện diện của ông nếu không để ý kỹ.
07 Tháng Mười Hai 2010(Xem: 12868)
Rối loạn tâm lý ở người cao tuổiHiện nay, số lượng người cao tuổi (NCT) không ngừng gia tăng. Cùng với sự gia tăng các bệnh thực thể,
03 Tháng Mười Hai 2010(Xem: 13681)
Súng chống ẩn nấp của quân đội Hoa Kỳ Khi đối mặt với của một loại súng mới của Mỹ, cách duy nhất để thoát chết là chạy, chứ không phải nấp.
25 Tháng Mười Một 2010(Xem: 14277)
Xứng với danh hiệu "nữ hoàng" của dãy Andes, loài thực vật này sở hữu những bông hoa cao tới 12 m và phải trải qua 80-100 năm tích tụ tinh hoa của sa mạc, đồi núi nó mới cho một bông hoa như thế này vài tuần trước khi chúng chết.
17 Tháng Mười Một 2010(Xem: 12914)
Nên nhớ hiện nay Trung Quốc đã phát triển một lực lượng tin tặc cực lớn và cực mạnh. Họ vẫn thường xuyên tấn công vào hệ thống mạng liên quan đến quốc phòng của nhiều nước, kể cả Mỹ, Úc và các nước lớn ở châu Âu. Việt Nam có đủ sức chống cự lại họ?
03 Tháng Mười Một 2010(Xem: 15845)
Quả dài lòng thòng với hình dáng như tinh hoàn dê dực nên có tên Cà dái dê. Gọi tên cà tím là không chính xác vì một vài loại cà khác cũng màu tím. Hơn nữa Cà dái dê có hai loài: quả xanh ánh tím và quả tím.
26 Tháng Mười 2010(Xem: 14330)
Xe là nhiên liệu với xăng, và giá của xe dự kiến sẽ được khoảng $ 200.000. Các chuyến hàng đầu tiên sẽ được vào năm 2011
21 Tháng Mười 2010(Xem: 15160)
Khoảng 15.000 người đã đổ về tỉnh British Columbia của Canada để chứng kiến một trong những hiện tượng bí ẩn của tự nhiên: cuộc di cư khổng lồ của cá hồi đỏ, được cho là lớn nhất trong 1 thế kỷ trở lại đây
21 Tháng Mười 2010(Xem: 13938)
Máy bay máy bay tàng hình thế hệ mới "F-35 Tia chớp II" (F-35 Lightning II) hiện đang được Mỹ tập trung chế tạo. Kinh phí chế tạo: 1 tỷ USD/tháng. Theo tin từ Lầu Năm Góc, chiếc máy bay chiến đấu đa năng thế hệ mới "F-35 Tia chớp II" đầu tiên đã hoàn tất., "F-35 Tia chớp II" sẽ thực hiện chuyến bay thử nghiệm đầu tiên trong tháng 12 này.