Một buổi sáng chúa nhật đẹp trời đầy nắng ấm, dù là CA đang ở giữa mùa đông, tôi rủ chị bạn đi bộ ở công viên rồi cùng đi thăm Nursing home, tiện thể thăm 1 chị bạn mới bị mổ đầu gối đang nằm ở đây. Lúc về tôi chợt nhớ ra hôm nay BS Kevin Mai có buổi nói chuyện ở Wellness Center, trên đường Brookhurst, về đề tài liên quan đến bảo hiểm y tế và di chúc sức khỏe cho nguời cao tuổi. Một đề tài khá hay và hấp dẫn cho người cao niên. Tôi rủ chị bạn đi cùng, chị ấy gật đầu lẹ vì chị đang chăm sóc cha mẹ già ở chung nhà. Tôi thường thích tham dự những buổi nói chuyện hay Work shop về y tế, sức khỏe, để mở mang kiến thức. Điều này có thể có lợi ích cho bản thân mình và còn có thể giúp ích cho những người chung quanh.
Khi chúng tôi đến nơi, buổi nói chuyện sắp bắt đầu, vừa ngồi vào ghế thì các cô nhân viên đến mời chúng tôi ra phía sau lấy thức ăn sáng và uống nước trà xanh. Tôi không ngờ đến đây vừa được cung cấp kiến thức lại vừa được cung cấp cho nhu cầu của bao tử. Mở đầu buổi nói chuyện BS Mai cho biết ông là BS nội khoa và phụ trách lo cho sức khỏe nguời cao tuổi, nên hôm nay BS có buổi nói chuyện về bảo hiểm y tế và di chúc sức khỏe liên quan đến nguời già. Sau đó BS giới thiệu một bảng so sánh về cái lợi của việc chọn” tự do” (free for service) hay chọn vô tổ hợp HMO, của những người già low income có Medi – Medi
(Medicare : cho người đi làm ở Mỹ trên 10 năm, có lương hưu và Medical dành cho những người ở CA có thu nhập thấp).
Chúng ta bỏ quê hương đi qua Mỹ cũng vì 2 chữ “Tự Do” nên nói đến “Tự Do” (free for service) ai cũng thích: Muốn chọn đi BS nào tùy ý, không phải “xin phép” ai cả. BS này dở, cho “de” ta đi BS khác, BS này khó khăn xin thuốc không chịu cho đúng ý ta, dù ta không phải là BS : “Bỏ” vì ta có quyền “tối thượng” là tự do chọn BS.
Ôi sung sướng thay 2 chữ Tự Do… nhưng nếu lạm dụng Tự Do thì cũng mệt.
Vì khi Tự Do có nghĩa là chúng ta muốn đi BS nào cũng được, không ai kiểm soát chúng ta, một ngày chúng ta có quyền đi 3, 4 BS cũng được, như tha hồ được ăn phở free nên tôi ăn phở tiệm này rồi chạy qua tiệm khác ăn tiếp, rồi nghe ai khen có tiệm kia ngon, tôi đi ăn tiếp…Cuối cùng tôi sẽ bị bội thực và chẳng còn biết tiệm nào ngon nữa?
Tương tự như vậy, tôi đi 3, 4 BS, nên không BS nào chịu trách nhiệm chính cho bệnh tình của tôi.
Thường khi bị bệnh, tâm lý tôi hay sốt ruột, tôi không kiên nhẫn đợi kết quả điều trị, vì tôi có quyền đi BS khác mà (lại free nữa, nên tội gì không đi). Thế là tôi nhảy qua BS khác, rồi cứ chạy vòng vòng như vậy thì chỉ có hại cho sức khỏe mà thôi.
Do đó cần phải chọn một BS gia đình để chịu trách nhiệm chính theo dõi sức khỏe của mình.
Tôi thầm so sánh giống như con nhà giàu dễ hư hơn con nhà nghèo vì nó có điều kiện tự do muốn làm gì thì làm, còn con nhà nghèo thì phải học biết kiên nhẫn và cân nhắc kỹ lưỡng trước mọi quyết định.
Vậy chọn vô tổ hợp y tế thì có những lợi ích gì mà phe Tự Do không có?
– Khi ra khỏi nước Mỹ (quý vị cao niên hay thích về VN), nếu lỡ bị bệnh, bị đụng xe phải vô bịnh viện. Khi trở lại Mỹ nhớ đem theo hồ sơ bệnh và bill tính tiền bịnh viện, bảo hiểm sẽ hoàn trả cho quý vị
– Được hưởng nhu cầu về nhãn khoa và nha khoa: Nếu mắt bình thường không có vấn đề, lấy tiền đó mua kiếng mát Channel đeo “lý le”cho nó sang (hơn 200$ chứ đâu phải ít).Về nha khoa cũng vậy, mình có quyền xài về răng ( thẩm mỹ hay chữa răng tùy ý) miễn là trong khoản tiền cho phép
– Được cấp thẻ đi tập thể dục ở các phòng Gym miễn phí tha hồ exercise đủ loại và bơi lội, tắm hơi thoải mái, nhiều khi lại có thêm bạn tâm tình. Ngoài ra còn có thể được cung cấp xe đưa đón đi BS miễn phí.
Ngoài ra quý ông còn được cung cấp thuốc Viagara miễn phí, BS cười kể:
Có một ông cụ bệnh nhân 80 tuổi, nhưng vẫn thường xuyên đến phòng mạch xin Viagara đều đều.BS bèn hỏi thăm:
-Wow, cụ 80 tuổi rồi mà còn “chinh chiến” giỏi quá há!
– BS ơi, 8 viên Viagara là có thể giúp 2 gia đình nghèo bên VN rồi. Bên đó Viagara từ Mỹ gửi về , có đề tên BS cho đàng hoàng quý lắm, bảo đảm hàng xịn (từ 600 ngàn tới 1 triệu/1 viên) vì hàng giả tràn lan quá nhiều. Thậm chí đi lo giấy tờ CA không đòi tiền mà chỉ đòi Viagara Mỹ là xong ngay mọi thứ.
À, thì ra nhờ vậy tôi mới biết thêm một “chức năng”mới của Viagara là giúp cho người nghèo bên VN.
Một chị bèn giơ tay hỏi:
– Nữ có xin Viagara được không BS? vì tôi cũng muốn làm từ thiện giúp người nghèo bên VN.
BS lắc đầu:
– Tiếc là không được, vì họ thử nghiệm nhiều lần rồi Viagara không giúp ích được gì cho phụ nữ. (Đúng là phụ nữa cái gì chũng chịu thiệt thòi!) Vui miệng BS kể thêm : “Thời Tổng Thống Bush ký cho phép Medical trả tiền Viagara cho quý ông, chỉ trong vòng 6 tháng quỹ Medical gần như cạn kiệt.
Có bảo hiểm tốt có lợi mà cũng có hại vì theo thống kê số bịnh nhân có bảo hiểm tốt bị mổ cao gấp mấy lần bịnh nhân thường, vì mổ là có tiền, nên BS chuyên khoa sẳn có dao kéo trong tay cứ mổ thoải mái. Như bịnh sạn trong túi mật ( nhiều người bị) không cần mổ, nhưng có bảo hiểm tốt, BS mổ luôn cho chắc ăn khỏi lo hậu họa... Do đó nhiều bịnh nhân “Tự Do” thích đi thẳng tới BS chuyên khoa cho lẹ, thế là được chiếu cố mổ liền!!!
Một bà nghe BS kể bảo hiểm tốt quyền lợi đủ thứ hấp dẫn quá, bèn giơ tay hỏi:
– Nếu chỉ có Medicare mà không có Medical ( dành cho người nghèo) thì có được hưởng những quyền lợi như vậy không? Thấy BS lắc đầu, bà bèn than thở:
– Sao nước Mỹ bất công quá vậy? Cái gì cũng ưu tiên cho người nghèo hết vậy?
BS cười:
“Nước Mỹ tư bản mang tiếng là bóc lột, nhưng biết lấy của nguời giàu (qua đóng thuế), đem chia bớt cho người nghèo, để san bằng bất công xả hội. Còn Việt Nam XHCN, chính phủ của dân nghèo nhưng làm ngược lại : lấy đất đai của nông dân nghèo đem giao cho các đại gia xây sân golf kinh doanh kiếm lời, để giàu càng giàu thêm. Còn dân nghèo lỡ nghèo cho nghèo chết bỏ. ( Đúng là lập trường của BS con gia đình H.O. có khác!)
Người nghèo ở Mỹ là # 1, họ được bảo vệ tối đa, đi chữa bệnh ở bất cứ nơi nào, bảo hiểm đòi tiền, chỉ cần gửi bản sao Medical là “xù” hết. Ngoài ra ở Mỹ còn có luật cấm BS thu tiền người nghèo, dù là nhận tiền mặt ( nên nhiều BS từ chối không nhận Medical). Ở Việt Nam thì ngược lại càng nghèo, càng chém thẳng tay, có chức, có quyền nhiều khi còn nể nang, còn người nghèo đâu có luật nào bảo vệ họ. Hèn chi ông bà xưa thường nói “đã nghèo lại mắc cái eo”
BS kể thêm mấy năm trước một trung tâm ý tế lớn hiện đại được mở ra ở Buena Park, chỉ chuyên nhận các loại bảo hiểm tốt. Bất cứ bệnh gì cũng cho Scan ào ào, dù không cần thiết, rồi mổ triền miên (dĩ nhiên là tiền cũng vô liên miên) Bây giờ bị kiểm tra và bị đóng cửa rồi.
Bịnh nhân có bảo hiểm tốt phải cẩn thận, đừng thấy chỗ này chỗ kia cho free là lấy hết (sửa Ensure, xe lăn loại xịn, gậy chống đủ kiểu…) chất đầy garage không xài tới, bởi đơn giản nghĩ rằng không lấy cũng uổng vì họ chở tới tận nhà và họ chỉ cần copy thẻ Medical thôi. Đâu biết rằng sau đó họ khai quý vị đủ loại bịnh ung thư, stroke…. Làm như vậy là quý vị tiếp tay với kẻ gian, góp phần làm lủng đoạn ngân sách y tế của tiểu bang, giống như mình tiếp tay phá hủy cái ngôi nhà chung của mình thay vì chăm sóc giữ gìn nó để được hưởng lâu dài. Làm nguời có đạo đức, có ai nỡ đi phá hủy ngôi nhà chung của mình bao giờ?
Có nhiều BS không nhận “free for service” vì Medical có thể không trả tiền, cho nên tưởng “Tự Do” là có nhiều BS, nhưng có khi không có BS nào. Kiểu ông bà mình thường nói “Lắm mối, tối nằm không”
Người nghèo ở Mỹ # 1 chẳng phải lo lắng gì. Free y tế, thuốc men, bịnh viện…rồi có khi còn được Food stamp, thậm chí khi có nhu cầu còn được cung cấp nguời đến nhà săn sóc tại gia, làm “ô sin” cho quý vị: dọn dẹp nhà cửa, giặt quần áo, đi chợ, nấu cơm, đấm bóp…Như vậy ở Mỹ là thiên đường của người nghèo rồi, còn mơ chi tới thiên đường giả XHCN cho khổ tấm thân nghèo.
Một nguời thắc mắc:
– Xin BS cho biết lệ phí khi gọi xe cấp cứu 911, vì nghe nói lệ phí rất cao.
– Tôi đã trả lời nhiều lần rồi, nếu là người nghèo thì khỏi phải lo trả tiền gì hết. Họ muốn gửi bill là quyền của họ, còn trả tiền hay không là quyền của ta. Nhưng nhớ khi gọi 911 thì phải nói rõ:
” I need an ambulance only”
Nếu không, họ sẽ kéo tới nguyên một Serri gồm xe cảnh sát, xe cứu hỏa, xe cứu thương. Có khi mỗi thứ 2,3 chiếc, chạy cả đoàn í o tới đậu đầy đường, làm cả khu phố giật mình. Sau đó họ gửi bill tính tiền về cao ngất ngưỡng.
Tôi đã chứng kiến cảnh này rồi và ngạc nhiên sao chỉ cần đưa nguời bịnh tới nhà thương mà xe cảnh sát, xe cứu hỏa tới tùm lum chi vậy? Bây giờ mới biết tại sao ? Người Việt Nam tính xài kỹ sợ gọi 911 phải trả tiền, nên phải cân nhắc cho kỹ. Cân tới, cân lui, người bịnh qua đời lúc nào không hay. Ngoài ra đi tới bằng xe cứu thương sẽ được ưu tiên chăm sóc liền, hơn là tự đi bằng xe nhà.Do đó nếu là người nghèo thì cứ gọi 911 ngay khi có chuyện cần cấp cứu, đừng lo tới chuyện phải trả tiền. Để minh họa lời BS nói chị H kể lại : Ba chị nằm nhà thương Garden Grove, khi qua giai đoạn chờ hồi phục, họ chuyển sang “Rehab” ở khu bên kia đường. Chị xin tự chở ba chị đi, vì cụ vẫn tỉnh táo hơn nữa lại quá gần, nhưng bịnh viện không chịu và phải để xe bịnh viện chở qua. Sau đó họ gửi bill về đòi 1100$, xin bớt họ không chịu, rồi cứ dai dẵng đòi tiền hoài, rất mệt. Một hôm họ lại tiếp tục đòi nữa, chị bèn cho biết ông cụ có Medical. Thế là từ đó họ nín luôn.
Một điều quan trọng BS dặn khi gọi 911 chỉ cần nói ngắn gọn:
- I think I have stroke or I think I have heart attack
Đừng nói dài dòng, mô tả triệu chứng thế này, thế kia khiến họ cân nhắc xem có đúng là cần cấp cứu không, lại thêm mất thời giờ.
Một chị thắc mắc:
– BS ơi, khi nào thì được “Home Visit”?
BS cười kể chuyện: “Có lần một binh nhân nữ 26 tuổi gọi ĐT :”BS ơi, em bị ho tức ngực quá, BS tới “home visit” liền nghen! ” BS cho biết điều kiện để được”Home Visit” là : Phải trên 65 tuổi, bệnh nặng, già yếu không đi nỗi quá 100 bước” chứ theo kiểu này thì chắc BS sẽ bị “Home Visit” dài dài, dẹp công tác phòng mạch, bệnh viện luôn.
Tôi cuời thầm nghĩ : Kiểu này, nếu bịnh nhân là người đẹp thì chắc bịnh nhân bị tức ngực nhưng BS sẽ bị “tức tim” nặng rất khó chữa. Rồi chợt nhớ tới lời kể của người nhà: Có nhiều cô, nhiều bà khi đến Dental Office để chữa răng hay nhổ răng, khi nha sĩ vừa động đến răng bèn giữ chặt 2 tay hay ôm chầm lấy nha sĩ mà rên : ” Em đau quá, nha sĩ ơi, làm ơn nhẹ nhẹ tay, em sợ quá”. Nha sĩ bèn an ủi và đợi một lát cho bệnh nhân bớt sợ, mới làm tiếp, nhưng cái màn “ôm chầm” cứng ngắc lại tiếp diễn. Kiểu này thì bệnh nhân bị đau răng, nhưng nha sĩ thì bị “đau tim” mới mệt! Đặc biệt là với các Nam BS, NS có lòng “bác ái” bao la thuờng hay cảm thấy “Lòng chợt từ bi bất ngờ”!
Di Chúc về Sức Khỏe
Có 2 loại di chúc về sức khỏe :
– Advance Health Care Directive : loại này đi vô nhiều chi tiết kỹ lưỡng và cần có 2 người làm chứng ký tên hoặc phải đi thị thức chữ ký
– Loại ” Lời dặn dò về sức khỏe” thì đơn giản hơn, chỉ cần ghi xuống những điều mình muốn khi lâm trọng bệnh ( BS có để sẳn mẫu ở VP, ai cần xin đến lấy)
– Nếu không ăn nỗi, có nên tiếp thức ăn qua đường chuyền không?
– Nếu không thở được, có nên tiếp ống dưỡng khí không?
Nếu có, thì bao lâu sau mà vẫn không hồi phục thì rút ống ra? Phải ghi xuống chi tiết để sau này mọi người (BS và người nhà) theo đó thi hành ý mình muốn.Khi chỉ ghi “Nếu không cứu được thì cho “đi” luôn”. Vậy thế nào là “không cứu được” ? Mỗi người hiểu điều đó theo nghĩa khác nhau, rồi sẽ có những “trận chiến” giữa BS và nguời nhà .
Ngoài ra ở đây có điều tế nhị nói ra thì buồn lòng, nhưng quý vị phải quan tâm tới di chúc về tài sản, mọi chuyện phải ghi cho rõ ràng, không thôi sẽ diễn ra cảnh cha mẹ hấp hối nằm đó, con cái cãi nhau về tranh giành gia tài.(Gia tài không nhất thiết phải để lại cho con. Bill Gate, Buffet, những người giàu nhất nhì thế giới, chỉ để lại một phần rất nhỏ gia tài cho các con, còn bao nhiêu cho quỹ từ thiện). Phải chọn một đứa con mình tin tưởng và thương yêu nhất có quyền quyết định mọi chuyện, kẻo lúc đó đứa con nào cũng có quyền quyết định ngang nhau thì rất mệt.
BS đã từng đau lòng khi nghe: “Ổng chia gia tài không công bằng, cho tôi quá ít, tôi không đồng ý “rút ống” cho ổng chết để rồi mấy đứa kia chia gia tài sao? Còn lâu.
Nếu bịnh nhân còn khá tỉnh táo thì có quyền tự quyết định cho chính mình, như vừa rồi nữ ca sĩ Quỳnh Dao đã âm thầm tự “rút ống” trong đêm để nhẹ nhàng “ra đi” vì biết bịnh mình không chữa được nữa. Tôi nhớ lại vụ tranh cãi ồn ào ở Florida cách đây khá lâu giữa chồng và cha mẹ bệnh nhân. Dù sống đời thực vật, nhưng tim cô ấy vẫn còn đập, nếu vẫn tiếp dưỡng khí và thức ăn, dù không còn biết gì hết. Lúc đầu ông chồng cũng tán đồng ý kiến “còn nước, còn tát”, nhưng thời gian kéo dài quá lâu, hơn 20 năm, nên đề nghị “rút ống” nhưng cha mẹ cô gái phản đối vì như vậy là “giết con tôi”. Thực ra ý kiến “đương sự” là chính, nhưng vì không viết “di chúc sức khỏe” nên mới có những “trận chiến” đau lòng giữa người thân. Do đó mọi người nên viết “Di chúc sức khỏe” để sẳn, dù trẻ hay già, vì đâu ai biết “giờ nào mình sẽ “ra đi”? để sau này lỡ có chuyện BS sẽ theo đó mà thi hành.
BS kể lại có một ca, bịnh nhân sống đời thực vật quá lâu, người nhà và BS đều đồng ý “rút ống”, nhưng sau khi bệnh nhân qua đời thì có một văn phòng luật sư nhân danh luật pháp Mỹ bảo vệ quyền sống của con người kiện BS về “tội giết người”. Vụ kiện này được xem là một “vụ kiện lịch sử” để làm tiền lệ cho những trường hơp tương tự sau này ( Luật sư bị thua kiện). Ngoài ra BS còn được bảo vệ bởi luật Samaritan (dựa theo Phúc Âm, Chúa kể về một người Samari có lòng tốt, muốn cứu giúp người qua đường bị trọng thương), nên nếu thực tâm muốn cứu người nhưng lỡ có sai sót thì cũng được châm chước.
Nhân nói đến di chúc, đến hậu sự, tôi nhận thấy sau này người ta đã có nhiều tư tưởng rất thoáng. Trước đây người ta thích quàn ở nhà quàn mấy ngày rồi vòng hoa chất đầy phòng, đám tang thì kèn to kèn nhỏ thi nhau thổi…( một số tiền lớn chi vào những việc không cần thiết cho người chết) Dần dần tiến bộ hơn người ta giảm xuống chỉ còn quàn 1 ngày và đóng nắp áo quan luôn, nên không cần make – up (chết rồi, đẹp làm gì nữa). Tiến bộ hơn, người ta dẹp bớt phần nghi lễ rườm rà, cho chuyển xác thẳng từ bịnh viện tới nhà thiêu ( chỉ một số ít thân nhân tham dự) vì :
“Có nhớ thương tôi thì đến với tôi bây giờ
Đừng đợi ngày mai lúc mắt tôi khép lại”.
Sau đó hủ tro sẽ đem về để mang đến chùa hay nhà thờ cầu nguyện ( như trường hợp 1 cô giáo GL xưa, ông VQN (TGĐ đài LS Radio). Tang lễ diễn ra trong tĩnh lặng và bình yên.
Vậy mà khi bàn về vụ này, có chị bạn dạy chung trường Việt Ngữ lại còn có thêm ý tưởng thoáng hơn: “Hỡi người, hãy nhớ mình là tro bụi. Một mai người sẽ trở về bụi tro” Sao không nghĩ tới việc “donate” thân xác mình cho các trường Đại học Y khoa, để họ xem có bộ phận cơ thể nào còn tốt, có thể đem cứu những người đang cần đến thì đem cho. Phần còn lại để cho các sinh viên y khoa học và thực tập mổ xẻ giúp “tay nghề” giỏi để mai sau cứu đời tốt hơn. Sau đó ĐHYK sẽ đem thiêu và rãi tro ra biển Thái Bình, vậy cũng là một cách để “tro bụi” trôi về biển quê hương VN yêu dấu. Quả là một ý kiến hay: Từ thiện bằng chính thân xác mình sau khi qua đời. Cho nên:
“Thí dụ bây giờ tôi phải đi
Tôi phải đi
Tay chia ly cùng đời sống này”
Xin hãy cho tôi “đi” bình yên và vẫn còn giúp được chút ít gì đó cho đời sống này, mà tôi đã “nợ” quá nhiều ân tình.
PHƯỢNG VŨ
%7Cutmcsr%3D(direct)%7Cutmcmd%3D(none)%3B%2B__utmv%3D273489907.-%3B)